Develi Sulaması İnşaatı

Develi Sulaması 2.Merhale 1.Kısım İnşaatı, Zamantı Regülatörü ve Derivasyon Tüneli İnşaatı

Akif ÖZKALDI, DSİ Proje ve İnşaat Dairesi Başkanlığı, Daire Başkanı

Genel vaziyet planı

Projenin Yeri
Develi Projesi Orta Anadolu’da Kızılırmak havzası içinde yer almakta olup, Yahyalı, Yeşilhisar, Dündarlı, Develi ve Ağcaşar suları drenaj alanları ile bu suların toplandığı Develi Ovası; Kızılırmak havzası içinde yer alan ve Sarımsaklı ovasının mansabında kalan İncesu-Kayseri ovası ve Zamantı Irmağı drenaj alanı içinde kalan Fraktin (Gümüşören) ovasından meydana gelmektedir.

Amacı ve Faydaları
Develi kapalı havzasına ovanın kendi su kaynaklarından karşılanamayan ortalama 110 milyon m³ su Zamantı Irmağından bir regülatör, bir tünel ve iletim kanalları ile derive edilecektir. Develi Projesi; çevre, tarım ve enerji sektörlerini içeren entegre bir projedir. Regülatör ve tünel inşaatı tamamlandığı zaman sulama şebekesi hazır olan 7.711 ha alan ve Zamantı sol sahil sulama anakanalı altında kalan 2.010 ha alan olmak üzere toplam 9.721 ha alan sulanacaktır. Tünelden Ağcaşar Baraj Gölüne yapılacak su takviyesi ile de uluslararası RAMSAR sözleşmesinde yer alan dünyanın sayılı kuş cennetlerinden olan Sultansazlığı ve Yay Gölü ekosisteminin korunması sağlanacaktır. Ayrıca Zamantı Derivasyon Tüneli çıkışında yer alan iletim kanalının sonunda elde edilecek düşüden yararlanılarak kurulu gücü 6,7 MW olan HES ile yılda ortalama 24,8 GWh enerji üretilmesi öngörülmektedir.

Proje Karakteristikleri
Su alma yapısı : Zamantı Regülatörü
Yaklaşım kanalı : 1.100m (regülatör – tünel arası)
Tünel uzunluğu : 10.700m
Tünel iç çapı : 3,50m (atnalı kesitli)
İletim kanalı : 5.345m (tünel çıkışı – HES arası)
Sol sahil sulama ana kanalı : 14.350m
Kanal kapasitesi : 10 m³/s

Sözleşme Bilgileri
Müteahhidin adı : Akpınar İnş. İmal. San. ve Tic. A.Ş.
Keşif bedeli : 180.000 YTL
İhale tarihi : 06.09.1991
Tenzilatı (%) : 22,77
İhale bedeli : 19.014 YTL
İşe başlama tarihi : 23.06.1992
Sözleşmeye göre iş bitim tarihi : 30.09.1995
Süre uzatımı ile iş bitim tarihi : 30.05.2007

Tünelin Jeolojisi
Zamantı tünelinin içinde açıldığı formasyon Pliyosen yaşlı volkanik seriden, bazalt, aglomera ve tüflerden oluşmaktadır. Bazalt; siyah renkli, sert, çatlaklı, eklemli ve blokumsu ayrışmalıdır. Aglomera; siyah-kahverengi tabakalı, sert eklemli, boşluklu, blokumsu ayrışmalı, yer yer taneli gevşek tutturulmuş ve toprağımsı ayrışmalıdır. Bazalt-Aglomera; genel olarak ardışıklı istiflenmiş yer yer taneler az tutturulmuş, çatlaklı, parçalı, gözenekli, orta kalın tabakalıdır. Birim içerisinde yer yer tüf-tüfit tabakaları yer alır. Tüf-tüfit; ince tabakalı, düzlemsel, yumuşak, yer yer sert, toprağımsı ayrışmalıdır. Tünel giriş ağzından itibaren Km: 0+000 – 5+000 arası genel olarak aglomera, çıkış ağzı kesiminde ise Km: 5+000 – 11+700 arasında bazalt ve aglomera birimleri kesilmektedir.

Zamantı Tüneli vaziyet planı

Zamantı Tüneli boy kesiti

Tünelde Yapılan Çalışmalar
Tünel inşaatına yerel bütçeden 2006 yılı için yaklaşık  5,57 milyon ABD Doları tutarında ödenek temin edilmiştir. Ağustos 2006 tarihi itibariyle tünel giriş ağzından 3.641 m, çıkış ağzından 4.543 m olmak üzere toplam 8.184 m tünel açılmıştır. Km:6+500’de çıkan Qort=400 l/s suyun drenajı için 4 200m Ø800 mm’lik HDPE esaslı spiral sarımlı boru ise 2005 yılında döşenmiştir.

Söz konusu iş için OPEC Fonundan 22,72 milyon ABD Doları kredi temin edilmiş olup,  kredinin yürürlüğe girmesiyle birlikte 2006 yılı için yerel  bütçeden temin edilen ödeneğe ilaveten OPEC Fonundan gelecek olan 7,41 milyon ABD Doları ödenek ile 2006 yılı sonuna kadar tünelin 9.700m’si açılarak tünel kazısının %91‘sı tamamlanmış olacaktır. Kalan 1.000 m kesimin kazısı ise 2007 yılında tamamlanarak tünelde beton kaplama çalışmalarına başlanılacaktır.

Tünel içinden çıkan suyun görünüşü

Tünelde Yeraltısuyu Problemi ve Çözümü
Tünel kazı çalışmaları yeraltısuyu seviyesinin altında devam etmektedir. Mevcut fay hatları bu yeraltısuyunun tünel içine sızmasına neden olmaktadır. Tünelden çıkan suyun miktarını ve  yeraltısuyu seviyesini belirlemek amacıyla Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi  Başkanlığı tarafından bir etüt yapılmıştır. Buna göre; bir yılda boşalan toplam su miktarının 12.499.000m³ olduğu tespit edilmiştir. Aynı çalışmada yağıştan beslenen 4.620.000m³, tünel çıkış ağzındaki pasif rezervuardan drene edilen su miktarının ise 7.879.000m³ olduğu saptanmıştır. Pasif rezervuardaki su hacmi de 105.000.000m³ olduğu belirlenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda tünel çıkış ağzı kesiminden çıkan suyun içmesuyu olarak kullanılabilir nitelikte olduğu anlaşılmıştır.

PE esaslı sprial sarımlı drenaj boruları

Tünel çıkış ağzı kesiminde girişten itibaren  Km: 6+480–6+600 arasında çıkan su miktarının Qort=400 l/s olması nedeniyle, tünel içindeki kazı çalışmaları  sırasında bazı güçlüklerle karşılaşılmıştır. Bu nedenle inşaat faaliyetlerinin kuru şartlarda yürütülebilmesi için alternatif drenaj projeleri geliştirilmiştir. Seçilen drenaj sistemi, 120 m uzunluğunda tasarlanan kaptaj kesimindeki suyu toplayarak tünel dışına cazibeli şartlarda akıtılmasını sağlayacak aynı zamanda da tünel içinde uygun çalışma şartlarını temin edecektir. Bu maksatla, Km: 6+480–6+600 arasında düşünülen kaptaj sisteminde toplanacak suların, ileride içmesuyu amaçlı da kullanılabileceği dikkate alınarak tünel çıkış ağzı kesimine kadar Ø800 mm çapında HDPE esaslı spiral sarımlı boru ile cazibeli olarak drenajı sağlanmış olacaktır. Söz konusu projeye göre tünel içinde imalat çalışmaları tamamlanmıştır.

Tünel çıkış ağzından suyun tahliyesi

Tünel giriş ağzı kesiminde çıkan yeraltısuyu yaklaşık olarak 280 l/s dir. Giriş ağzı kazı faaliyetleri j=0,001 m/m ters eğimde sürdürüldüğü için sızan suyun cazibeli olarak tünel dışına atılması mümkün değildir. Söz konusu suyun tahliyesi, tünel içinde tesis edilen bir moto-pomp sisteminin belli aralıklarla çalışması ile sağlanmaktadır.

Tünel içinden çıkan suyun boru içinden tahliyesi

Sonuç
Zamantı Tüneli, DSİ tarafından yürütülen önemli projelerden biridir. İnşaatı tamamlandığında Develi Ovasının sulanmayan kesimlerinin sulanması, tünel mansabında tesis edilecek bir HES ile enerji üretilmesi, Sultan Sazlığının kurak dönemlerdeki su ihtiyacının karşılanması sağlanacaktır. Ayrıca tünel çıkış ağzı kesiminden çıkan yeraltısuyu, birçok köyün ve belediyenin de içmesuyu ihtiyacını karşılayacaktır.

Develi Ovasının su ihtiyacının giderilebilmesi için Zamantı Tünel inşaatının bir an evvel tamamlanmasına  yönelik OPEC Fonundan temin edilen 22,72 milyon ABD Doları tutarındaki krediye ait anlaşma 05.05.2005 tarihinde imzalanmış olup, Bakanlar Kurulu Kararı’nın alınarak kredinin yürürlüğe girmesiyle birlikte yerel bütçeden de projeye sağlanacak finansal destek ile 2008 yılında tamamlanması planlanmaktadır. Projenin yaklaşık 1,25 milyon ABD Doları tutarındaki kamulaştırma bedeli hariç finansman planı aşağıda verilmiştir.

Yukarıdaki finansman planına göre 2006 yılı içerisinde yapılacak işler hali hazırda tünelde yapılan çalışmalarda açıklanmıştır.

2007 yılında; 10.700 m toplam tünel uzunluğundan geriye kalan 1 000 m tünelin açılması, 3 km’sinin kaplanması ve regülatörün inşa edilmesi, 2007 yılında; tünelin 5 km’sinin kaplanması ve 9 km ana kanalın açılarak kaplamasının yapılması, 2008 yılında da; tünelin kalan 2,7 km’sinin kaplanması ve 4,35 km ana kanalın açılarak kaplamasının yapılması planlanmaktadır.

Yapı Dünyası Dergisi 2006 Sayı: 122 de yayımlanmıştır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir