Atık Barajları

Sibel ESENDAL, İnşaat Yüksek Mühendisi, DSİ Genel Müdürlüğü, Barajlar ve HES Dairesi Başkanlığı

Özet: Atıklar; endüstride, değerli minerallerin açığa çıkarılması sırasında, cevher kayasının kırılması ve öğütülmesiyle oluşan ince taneli kalıntılardır. Su içeriğinin fazla olmasına bağlı olarak, genellikle balçık görünümündedirler.

Fiziksel Özellikleri;
– Yüksek su içeriği,
– Düşük orta geçirimlilik,
– Düşük plastisite,
– Düşük-orta kesme dayanımı,
– Düşük-orta sıkışabilirlik olarak sıralanabilir.

Kimyasal Özellikleri ise;
– Mineral deposunun kökenine,
– Depolama sırasında hava şartlarına bağlı olarak oluşan kimyasal değişikliklere,
– Proseste kullanılan kimyasal maddelerin özelliklerine bağlıdır.

Ekonomik değerleri olmadığı için atıklarının ortadan kaldırılmasına çalışır. Ortadan kaldırma işleminin güvenilir, ekonomik ve çevreye en az zarar verecek şekilde yapılması gerekir.

Bunun için uygulanan metodlar;
– Nehir veya denizlere drenaj etmek,
– Yeraltına gömmek,
– Kurutularak yer üstünde depolamak,
– Atık depolama barajları yapmak olarak sayılabilir.

En yaygın kullanılan metod atık depolama barajları yapılarak atıkların üzerinin kapatılmasıdır. Bu metodla balçık halindeki atıklar baraj arkasına yığılarak içerisindeki sıvı kısmın deşarj etmesi sağlanır ve sonuçta geriye kalan kuru atıklar, üzeri kapatılarak ortadan kaldırılır. Önemli olan yığın halindeki atıkların ileride stabilite ile ilgili bir problem yaratmamaları ve çevreye zarar vermemeleridir.

Atık depolama barajlarının, su tutmak amacı ile yapılan barajlardan farkı olan noktaları şöyle sıralamak mümkündür;
– Atık barajları bir daha kullanılmamak üzere terk edilir,
– Barajın yapımı ile işletilmeye başlanması aynı zamanlıdır,
– Genel olarak prosese giren su haricinde su tutulmaz.

Makalenin tamamına Yapı Dünyası Dergisi 1998 Sayı: 23 den ulaşabilirsiniz.