Nasıl Bir “İş Deneyim Sertifikası”

Hakkı USTAÖMER, E. Kamu İhale Kurulu Üyesi

6 ay önce iş deneyim sertifikasından söz edildiğinde, geçmişte müteahhitlik karnesine karşı oluşan tepkiler benzer şekilde dile getirilerek, büyük bir heyecan ile, karşı duruşlar sergileniyordu. Ancak zaman içinde, planlanan değişikliğin özü anlaşıldıkça çözümün böyle bir düzenleme ile sağlanabileceği hususunda oldukça yüksek oranda mutabakat sağlandığı gözlenmektedir. Bu çok önemli bir gelişmedir.

Artık gelinen bu noktada herkes tarafından tartışmasız bir şekilde kabul edilmektedir ki 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun temel ilkelerinden biri olan rekabet, ihalelere teklif veren eşit güce ve niteliğe sahip istekliler arasında olması gereken rekabettir. Ancak mevcut durum hiç de böyle değildir, mevcut düzenlemeler ile, kaş yapayım derken göz çıkarılmış ve alabildiğe çarpık bir rekabet ortamı ortaya çıkmıştır. Öncelikle yapım işleri ihalelerinde bu çarpıklığın düzeltilmesi aciliyet kazanmıştır.

Mesleki ve teknik yeterliliğe ilişkin en esaslı belge olan iş deneyim belgesi, işveren kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenmekte ve hiçbir denetim süzgecinden geçirilmeden kullanılmaktadır. Uygulama göstermiştir ki iş deneyim belgelerinin bu şekilde düzenlenip verilmesi, pek çok sorunu ve belirsizliği beraberinde getirmiştir.

Kamu İhale Kanununun “İhaleye Katılımda Yeterlik Kuralları” başlıklı 10. maddesinde yer alan “Ekonomik ve Mali Yeterlilik” ile “Mesleki ve Teknik Yeterlilik” kurallarının tek bir belge içeriğinde toplanması, ihalelere katılımı son derece kolaylaştıracağı gibi haksız rekabet ortamını da ortadan kaldıracaktır. Kapsamı bu şekilde genişletilmiş belgeye “İş Deneyim Sertifikası” yerine artık “İhaleye Katılımda Yeterlik Belgesi” adını vermek daha doğru olacaktır.

İhaleye katılım yeterlik belgesi, bu kapsamda neleri içermeli ve hangi kurum tarafından verilmelidir? Şimdi bu sorulara yanıt bulmaya çalışalım.

Öncelikle belirtmek gerekir ki bu belgeyi düzenleme, verme yetki ve görevinin Kamu İhale Kurumunca üstlenilmesi çok doğru bir seçim olacaktır. Nitekim, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 10. maddesinde yapılan son değişiklikle, bu maddenin c ve d bentleriyle ilgili ek düzenleme yapma yetkisi Kuruma verilmiştir. Ayrıca, Kurumun bugüne kadarki uygulamalardan edindiği deneyim de göz ardı edilmemiş olacaktır.

Vurgulanması gereken çok önemli bir diğer ayrıntı da, mühendislik ve müşavirlik firmaları ile kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan mimar ve mühendisler için düzenlenen iş denetleme ve iş yönetme belgelerinin, yapım işlerinde iş deneyimi olarak kullanılmalarının artık son derece haksız ve gereksiz bir uygulama olduğudur. Bu hususta ilgili tüm tarafların mutabakat içinde olma zamanı gelmiştir. Bu konuda yapılması gereken, müteahhitlik firmalarında bizzat görev yapan mimar ve mühendisler için düzenlenen iş denetleme ve yönetme belgelerinin, yaptıkları görevin niteliğine göre (saha mühendisi, şantiye şefi, kısım şefi, proje müdürü, proje koordinatörü… gibi) belirli oranlarda (1/8, 1/6, 1/4, 1/3, 1/2… gibi) yapım işlerinde iş deneyimi olarak dikkate alınmasıdır. Böylece, “bir koyundan yirmi post çıkarma” nın da önüne geçilmiş olacaktır.

Gelelim yapım işleri ihalelerine katılımda kullanılacak yeterlik belgesinde yer alması gereken bilgilere ek olarak;
a) Belgenin, Kamu İhale Genel Tebliğinde yayınlanan benzer iş gruplarından hangisini/hangilerini kapsadığı,

b) Belge sahibinin, ekonomik ve mali yeterliliğine ilişkin olarak;
1. Bankalardaki nakit ve serbest teminat kredisi,
2. Mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu bilançosu,
3. İş hacmini gösteren cirosu,

c) Mesleki ve teknik yeterliliğine ilişkin olarak;
1. Kayıtlı olduğu meslek odası ve iştigal konusu,
2. İş deneyimini içeren bilgiler,
3. Belge sahibinin organizasyon yapısında yer alan teknik elemanların adedi ve niteliği (Anahtar teknik personel vs gibi)
4. Belge sahibinin tesis, makine, teçhizat ve diğer ekipman bilgileri yer almalıdır.

Bu bilgiler dışında Kanunun 10. maddesinin son bendinde yer alan belge sahibinin “kesinleşmiş sosyal güvenlik prim borcu” ile “kesinleşmiş vergi borcu”na ilişkin güncel bilgileri içermesi ve bütün bu bilgilerin belge sahibinin talebi üzerine veya belirli zaman aralıklarıyla güncelleştirilmesi çok yararlı olacaktır.

Sonuç olarak; öncelikle, yapım işleri ihalelerinde kullanılacak yeterlik belgelerinin Kurum tarafından düzenlenmesinde zaruret olduğu kanaatini taşımaktayız. Aynı düzenlemenin daha sonra mal ve hizmet alımları için de yapılması kaçınılmaz olacaktır. Gerçekleştirilecek bu düzenlemeler sonucunda, piyasada bulunduğu tahmin edilen 150-200.000 civarındaki yapım müteahhiti sayısı da 50.000’i geçmeyecektir. Bu düzenlemeler ayrıca, ülkemizde bir türlü istenilen düzeye getirilememiş yapılaşmaya güvenli, ekonomik ve estetik boyut kazandıracaktır.