Ekonomik Açıdan En Avantajlı Teklifin Seçimi

Hakkı USTAÖMER, KİK E.Üyesi, TOBB Sektör Meclisi Danışmanı

Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, Kanunun 40. maddesinde, esas olarak, teklif edilen en düşük fiyat olarak tanımlanmıştır. Ancak Kanun bu tanımı mutlak kılmamış ve bazı önceliklere yer vermiştir. Bunlar: teklif edilen fiyat dışında maliyete etki eden unsurlar, yerli istekliler lehine fiyat avantajı ve değerlendirme dışı bırakılması gereken aşırı düşük tekliflerdir.

Bu maksatla Kanun, 38. madde ile ihale komisyonlarına, teklif edilen bedeller arasından aşırı düşük olanları değerlendirme dışı bırakma yetkisi vermiştir. Ancak bugüne kadarki uygulamalardan görülmüştür ki ihale komisyonları bu yetkisini kullanma cesaretini pek fazla gösterememişlerdir. Bu hususta komisyonların bazı haklı gerekçeleri olmakla beraber gerek idareden ve gerekse dışarıdan gelen baskıların etkisiyle Kanunun bu en önemli fonksiyonu ne yazıktır ki devre dışı bırakılmıştır. Netice olarak da değişen bir şey olmamış, geçmişte yaşanan sorunlar artarak devam etmiş ve Kanundan beklenen fayda maalesef sağlanamamıştır.

Kamu İhale Kurumu idarelere yardımcı olmak üzere yapım ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin belirlenmesine ilişkin sınır değerin belirlenmesinde matematiksel bir yöntem ortaya koymuş ancak ihale komisyonları bu yöntemi de uygulamakta çekingen davranmış ve netice yine değişmemiştir. Ne yazıktır ki Kamu İhale Kurulu dahi bu kararına daha sonra sahip çıkmamıştır. Mevcut durumu özetledikten sonra çözüm önerilerimize geçmeden önce şu hususu önemle vurgulamak isterim: Kamu alımlarında yaşanan yolsuzlukların, haksız rekabetin ve en önemlisi kalitesizliğin temelinde aşırı düşük bedellerle taahhüt edilen alımlar olduğunu hepimizin çok iyi bilmekteyiz. Çözüm olarak;

1. Alternatif: Çürükler ayıklandıktan sonra sorgulama
Kanunun “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38. maddesine, birinci bentten sonra gelmek üzere aşağıdaki ifadeyi eklemek yeterli olacaktır.

“Aşırı düşük teklifler tespit edilirken, öncelikle geçerli tekliflerden, fiyatı en düşük ve en yüksek olanlar değerlendirme dışı bırakılır. Daha sonra kalan tekliflerin aritmetik ortalaması alınır ve ortalamanın altında kalan teklifler de değerlendirme dışı bırakılır. Kalan tekliflerden, yaklaşık maliyetin %75 inin altında kalan teklifler aşırı düşük teklif sayılır. Geçerli teklif sayısı üçten az ise veya geçerli tekliflerin tamamı yaklaşık maliyetin %75 inin üzerinde ise ekonomik açıdan en avantajlı teklif, geçerli tekliflerin en düşük olanıdır.

2. Alternatif: Sorgulama yapmadan ekonomik açıdan en uygun teklifin seçimi
38. madde “Ekonomik Açıdan En Avantajlı Teklifin Seçimi” başlığıyla aşağıdaki şekilde düzenlenmelidir:

“Geçerli tekliflerden, fiyatı en düşük ve en yüksek olanlar değerlendirme dışı bırakılır. Kalan tekliflerin aritmetik toplamı bulunur. Daha sonra teklif sayısının yarısı ile yaklaşık maliyet çarpılarak elde edilen rakam, tekliflerin aritmetik toplamı ile toplanır. Bu toplam, teklif sayısının 1,5 katına bölünür. Elde edilen değer, ekonomik açıdan en avantajlı teklife en yakın değerdir. Bu değere alttan veya üstten en yakın olan teklif, ekonomik açıdan en avantajlı tekliftir. Pazarlık usulüyle ihalede; ekonomik açıdan en avantajlı teklif, geçerli tekliflerin en düşük olanıdır.”

Bu yöntemlerin, bütün alımlar için geçerli bir yöntem olabileceği düşünülmektedir. Ancak uygulamaya yön vermek açısından Kamu İhale Kurumunun bu ana prensipler doğrultusunda daha detaylı bir düzenleme yapması faydalı olur kanaatindeyim.