Yapılarda Patlama Hasarlarını Azaltıcı Önlemler

Ahmet TOPÇU, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü

Özet: Mühendisler askeri yapılar dışındaki yapıları sabit, hareketli, kar, deprem ve rüzgar gibi yüklere karşı güvenli kılmaya çalışırlar. Patlama yükünü dikkate almazlar. Günümüzde giderek artan doğal gaz kullanımı ve terör saldırıları patlama etkisinin de proje aşamasında artık dikkate alınmasını kaçınılmaz kılmaktadır.

Burada söz konusu edilen patlama savaş dışında olabilecek olan tüp gaz, doğal gaz, kimyasal deposu, yakıt tankeri, yakıt istasyonu patlaması, kazan patlaması ve terör saldırısıdır.

Patlama sonucu sıkışan hava karşılaştığı cisimlerin yüzeylerine milisaniyeler ile ölçülen bir zaman diliminde çok yüksek bir basınç oluşturur. Cam, beton, tuğla, ahşap, metal, plastik gibi parçacıklar sesten çok daha yüksek bir hızla, 300-2000 m/s, etrafa saçılır. Yangın ve boğucu gazlar oluşabilir, yapı kısmen veya tamamen göçebilir. Çoğunlukla bir kolonun kaybı domino etkisi yaratarak kısmi göçmeye neden olmaktadır.

Patlama yüküne dayanıklı yapı analizi için deneye dayalı basit ve karmaşık dinamik yöntemler vardır. Bu yazıda analiz yöntemleri değil; patlama yükü, yapıya etkisi, yapının davranışı ve etkinin azaltılması önlemleri ele alınacaktır. Patlamayı tümüyle önlemek mümkün olmadığı gibi, etkilerine tümüyle güvenli yapı projelendirmek de ekonomik değildir. Ancak, bazı basit önlemler ile hasar ve can kaybı azaltılabilir.

Patlama etkisi ile ilgili özel bir yönetmelik yoktur. TS 500-2000, Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik- 2007, TS 498-1997 gibi temel yönetmeliklerde de herhangi bir kayıt yoktur. Bu yazı, öğrenci ve mühendislerimizi konuya yönelik bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.

Makalenin tamamına Yapı Dünyası Dergisi 2010 Sayı: – dan ulaşabilirsiniz.