Duvar – 4
Cihat Uysal, Mimar Yüksek Mühendis
“taş hala cezasını çeker sessizliğinin” (Gonca Özmen)
Duvar, yalnız mekanı bölme işleviyle değil, malzeme, konstrüksiyon olarak içerdiği sınırsız çeşitlilik ile yaşamın her alanında karşımıza çıkar. Öyle ki, ısı kaybını önleyen hava üfleyerek oluşturulan hava perdeleri ya da renk ve yazılı görsel ortam oluşturan camlarla oluşturulan duvar, sanal ışık gösterileri gibi örnekler, duvar çeşitliliğinin yaşamı nerelere kadar sardığının göstergesi. Duvar, kimi bağırarak, kimi sessizce hep karşımıza çıkandır.
Bu yazıda yapı sektörünün ana ögesi olan beton ya da betonarme ile yapılan duvar üretiminin bazılarını yazacağım. Kaldı ki, bu tür “ağzı var, dili yok” duvarlar öylesine çeşitlidir ki, her biri bir uzmanlık konusudur. Bu nedenle, burada akademik sınıflandırma endişesi taşımadan, üstelik günlük hayatta sık karşılaşmadıklarımızı paylaşmaya çalışacağım.
Önce, güncelden yola çıkalım. Yukarıda görüntüsünü yerleştirdiğim ön üretimli (prekast) duvar son yılların icadı. Özellikle, Irak Savaşında çokça kullanıldı. Bu tür duvarlara T–duvar (İngilizce T–wall) adı verildi. Kent içi ve şehirlerarası yolları ayırmak için kullanılan ön üretimli ürünleri her gün görüyoruz. İşte bu engel elemanlara “jersey bariyer” deniyor. T–duvar da bunun düşey kısmının sündürülmüşüdür. T–duvar elemanlarını uygun bir kaldırma aracı ile kaldırarak yan yana diziyor, istediğiniz yere çarçabuk dilediğiniz kadar duvar oluşturuyor ya da duvarı bir başka yere taşıyabiliyorsunuz. Alttaki pabuç çıkıntıları devrilmeyi önlüyor. Gövdesi ise, silahlı çatışma ortamına karşı kalkan işlevi görüyor. Bu nedenle, bir çeşit askeri istihkamcı gereci.
Karayolcuların kullandığı “Sürtünmeli ankrajlı istinat duvarı” adı ile anılan modüler ön üretimli duvar, arkasındaki dolguya serilen taşıyıcı kuşaklarla oldukça büyük yüksekliklerde duvar yapmaya yarıyor. Dolguya kuşaklarla tutunan bu duvar tek taraflı olarak, payandaya ihtiyaç duymadan örülüyor. Ve de taş duvar yerine kullanılıyor, taş duvar işçiliğinin bütün zorluklarını ortadan kaldırıyor.
Bir başka ön üretimli duvar uygulaması da genellikle ABD de örneklerine rastlanan yerde yapıp dikilen (tilt-up) duvarlardır. Sanayi yapıları ya da istinat duvarları olarak kullanılan bu tür duvarlar, şantiyede üretilmesi, dikilerek oluşturulması, taşıma sorununu aşmaya, yaygın vinç kullanımı da sanayi yapı üretiminde yapım işçiliğini azaltan ara bir çözüm.
Hidroelektrik Santrallar gözden uzaktır ancak, gerek suyun biriktirilmesi gerekse, yönlendirilmesi özel duvar yapımını gerektirir. Yaygın beton ya da betonarme duvarlara göre, kalınlıkları 1 metreyi yükseklikleri 3metreyi geçince, özel yapım teknik ve teknolojisini gerektirir. Bu tür duvarları da insanı değil barajlarda suya, bacalarda dumana, silolarda tahıla, çimentoya, gökdelenlerde asansöre mekan (!) oluşturan özel duvardan saymak gerekir. Bu tür yapılar, vinç gerektirmeyen, kendi tırmanma donanımı ile tırmanan yapım sistemlerinin kullanımını yaygınlaştırmıştır.
Her ne kadar ülkemizde pek gündemde olmasa da, günümüzde duvarın giderek yapım ya da montaj hızı yüksek ve de hafif hale getirilmesi, hatta duvar ile döşeme arası bir nitelik kazanması uygulamaları gündemde. Bu nedenle, kendimizi duvarın bildiğimiz kimliğini temelden dönüştürmeye hazır olmalıyız.
©Yapı Dünyası Dergisi 2011 Sayı: 186 de yayımlanmıştır.
Duvar – 1 Yapı Dünyası Dergisi 2011 Sayı: 183 de yayımlanmıştır.
Duvar –2 Yapı Dünyası Dergisi 2011 Sayı: 184 de yayımlanmıştır.
Duvar –3 Yapı Dünyası Dergisi 2011 Sayı: 185 de yayımlanmıştır.
