Kamu İhale Kurumuna İtirazen Şikayet Başvuru Bedellerinin Anayasaya Aykırılığı

Atilla İNAN, Başkent Üniversitesi, İhale Hukuku Öğretim Görevlisi,, E. Sayıştay Uzman Denetçisi

1. Giriş
4734 sayılı Kamu İhale Kanunuyla birlikte Kamu ihale Kurumu’na başvurulmaksızın yargıya gitme olanağı bulunmamaktadır. Bu durum söz konusu Kanun’un 54. maddesine göre şikayet ve itirazen şikayet başvuruları, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu başvuru yollarıdır.

Kamu İhale Kurumu uzman bir birim olarak, bazı sorunları çözerek yargının iş yükünü azaltıp, ihale sürecine hız kazandırmayı amaçlamaktadır.

Türk demokratik yaşamında çok önemli olan ihale alanında ortaya çıkan uyuşmazlıkları kısa zamanda çözümleyerek hukuka uygunluk denetiminde önemli görevler üstlenen söz konusu kurum mahkemelerin iş yükünü çok azaltmıştır.

Yargının iş yükünün azalmasında en önemli etkenlerden biri Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvuru bedellerinin yüksek tutulmasıdır. İtirazen şikayet başvuru bedelleri 4734 sayılı Kanunun 53. maddesinin hükümlerine göre; “… Mal ve hizmet alımı ihalelerinde; yaklaşık maliyeti beşyüz bin Yeni Türk Lirasına (altıyüzaltmışdokuzbinbeşyüzüç Türk Lirasına)* kadar olanlarda bin Yeni Türk Lirası (binüçyüzotuzaltı Türk Lirası)*, beşyüz bin (altıyüzaltmışdokuzbin beşyüzüç Türk Lirası)* ile bir milyon Yeni Türk Lirası (birmilyonüçyüzotuzdokuzbin dokuz Türk Lirası)*, arasında olanlarda iki bin Yeni Türk Lirası (ikibin altıyüzyetmişbeş Türk Lirası)*, birmilyon Yeni Türk Lirası (birmilyonüçyüzotuzdokuzbin dokuz Yeni Türk Lirası)* ve üzerinde olanlarda üç bin Yeni Türk Lirası (dörtbinonüç Türk Lirası)*, yapım işi ihalelerinde yaklaşık maliyeti bir milyon Yeni Türk Lirasına (birmilyonüçyüzotuzdokuzbin dokuz Türk Lirasına)* kadar olanlarda bin Yeni Türk Lirası (binüçyüzotuzaltı Türk Lirası)*, bir milyon (birmilyonüçyüzotuzdokuzbin dokuz Türk Lirası)* ile on milyon Yeni Türk Lirasına (onüçmilyonüçyüzdoksanbinyüzaltı Türk Lirasına)* kadar olanlarda iki bin Yeni Türk Lirası (ikibinaltıyüzyetmişbeş Türk Lirası)*, on milyon (onüçmilyon üçyüzdoksanbin yüzaltı Türk Lirası)* ile yirmimilyon Yeni Türk Lirası (yirmialtımilyon yediyüzseksenbin ikiyüzoniki Türk Lirası)*, arasında olanlarda üç bin Yeni Türk Lirası (dörtbinonüç Türk Lirası)*, yirmimilyon Yeni Türk Lirası (yirmialtımil- yon yediyüzseksenbin ikiyüzoniki Türk Lirası)* ve üzerinde olanlarda dört bin Yeni Türk Lirası (beş- bin üçyüzellidört Türk Lirası) * tutarındaki itirazen şikayet başvuru bedeli…” belirlenmiştir.

06.02.2014 tarihinde kabul edilen 6518 sayılı Torba Kanunun 49. maddesiyle, yaklaşık maliyeti beşyüzbin Türk Lirasına kadar olan iha- lelerde üçbin TL, beşyüzbin TL’ndan ikimilyon TL’na kadar olanlarda altıbin TL, ikimilyon TL’ndan onbeşmilyon TL’na kadar olanlarda dokuzbin TL, onbeşmilyon TL ve üzerinde olanlarda onikibin TL’na çıkarılmıştır.

Görüldüğü üzere, başvuru bedelleri asgari miktar ölçüt alındığında bin TL’den üçbin TL’ye, azami miktarlar esas alındığında dörtbin TL’den onikibin TL’na çıkarılarak dört kat artırılmıştır.

Böylelikle Kamu İhale Kurumuna başvuru bedelleri eski uygulama ile caydırıcı iken yeni yasal düzenlemeyle dört kat artırılarak çok daha caydırıcı hale gelmiştir.

Bu durum İdari yargıya başvuru harçlarının 120 TL olması karşısında, yargıya başvurma olanağını ne ölçüde engellediği anlaşılır. Bir başka deyişle Kamu İhale Kurumuna başvuru bedelini ödeyemeyenler yargıya başvurma hakkını kullanamayacaklardır.

Görüldüğü üzere, Kamu İhale Kurumu başvuru bedellerini yüksekliği makul ölçüleri aşarak hak arama özgürlüğünü kısıtlar bir boyut kazanmıştır. Özellikle küçük müteahhitler açısından söz konusu bedelleri vermek büyük bir külfet oluşturmaktadır. Buna karşılık, Kamu İhale Kurumu başvuru bedellerinin yüksekliği idarenin ihale hukuku alanında, hak arama özgürlüklerinin kısıtlanması ölçüsünde artırılmış olmaktadır.

Diğer yandan, Kamu İhale Kurumuna başvuru bedelinin, davacının talebi haklı bulunduğunda dahi mahkeme masrafları arasında verilmemesi, haksızlığı bir kat daha artırmaktadır.

Kanımızca, Kamu İhale Kurumuna başvuru bedellerinin bu denli yüksek belirlenmesinin temel hak ve özgürlüklere, yargıya başvurma ve savunma hakkı açısından Anayasaya aykırılığı ileri sürülerek konu Anayasa Mahkemesine götürülerek çözülebilir. Bu konuda siyasal partilerimizin çok kısıtlı olan bir sürede Kamu ihale Kuruluna başvuru bedellerini düzenleyen 06.02.2014 tarihinde kabul edilen 6518 sayılı Torba Kanunun 49. maddedeki düzenlemeler için Anayasa mahkemesine başvuru yapmalarında kamu yararı vardır.

Gerçekten Kamu İhale Kurumu mahkemelerin iş yükünü azaltarak önemli bir görev üstlenmiştir. Ancak sadece ödeme gücü olanların yani Kamu İhale Kurumuna başvuru bedelleri ödeyebilme imkanı olanların yargıya başvurma hakkını kullanabilmeleri Hak arama özgürlüğü kadar Anayasamızda yer alan eşitlik ilkesine de aykırılık teşkil etmektedir.

Yapı Dünyası Dergisi 2014 Sayı: 216-217-218 de yayımlanmıştır.