Süper Sıcak Gezegen “WASP-79b”de Mavi Gökyüzü Yok!
İlhan VARDAR
Şişirilmiş, Kaynayan Gezegen Tuhaf Bir Ortama Sahiptir
Ünlü Amerikalı besteci Irving Berlin’in 1927 tarihli şarkısı “Blue Skies” anında hit oldu ve hatta Hollywood’un ilk “konuşan film” Caz Şarkıcısı’nda (The Jazz Singer) yer aldı.
Ancak Berlin, WASP-79b gezegeninde yaşasaydı, ilham almak için yalnızca sarı gökyüzüne sahip olacaktı.
Bu, söz yazarı Berlin ile ilgili tartışmalı bir noktadır, çünkü WASP-79b, güneş sistemimizde bulunan veya açıkçası çoğu gökbilimcinin hayal ettiği hiçbir şeye benzemeyen cehennem gibi bir gezegen sınıfıdır. Daha iyi bir kelime ile anlatmak istersek, gökbilimciler bu gezegenlere basitçe “Sıcak Jüpiterler” diyorlar.
Jüpiter büyüklüğünde veya daha büyüktürler, ancak yıldızlarına o kadar yakınlar ki, bir tam yörüngeyi birkaç gün, hatta birkaç saat içinde tamamlarlar. (Buna karşılık, Jüpiter’in Güneş’ten yaklaşık 804 milyon 672 bin km uzaklıkta bir yörüngeyi tamamlaması 12 yıl sürüyor.)
Dev, süper sıcak Jüpiter iki katı boyutundaki gezegen WASP-79b için hava tahmini, buharlı nem, dağınık bulutlar, demir yağmuru ve sarı gökyüzü.
NASA‘nın Hubble Uzay Teleskobu, Güneşimizden daha sıcak ve parlak bir yıldızın etrafında dönen ve Dünya’dan 780 ışık yılı uzaklıkta Eridanus Takımyıldızı‘nda bulunan bu gezegenin atmosferini analiz etmek için Şili’deki Magellan Konsorsiyumu’nun Magellan II Teleskobu ile birlikte çalıştı.
Güneşimizin ötesinde yıldızları çevreleyen gezegenler olan dış gezegenler arasında WASP-79b, şimdiye kadar gözlemlenen en büyük gezegenlerden biridir.
Yakın zamanda yayınlanan sonuçların sürprizi, gezegenin gökyüzünün, belirli ışık renklerinin üst atmosferdeki çok ince toz parçacıkları tarafından dağıtıldığı Rayleigh Saçılması adı verilen atmosferik bir fenomen için herhangi bir kanıta sahip olmamasıdır.
Rayleigh Saçılması, güneş ışığının daha kısa (mavi) dalga boylarını saçarak Dünya’nın gökyüzünü mavi yapan şeydir.
Araştırmacılar, WASP-79b’de böyle bir fenomen olmadığı için gündüz gökyüzünün muhtemelen sarımsı olacağını söylüyor. Ekip, daha fazla bilgi edinmek için benzer koşullara sahip başka gezegenler bulmak istiyor.
“Bunu ilk kez gördüğümüz için, sebebinin ne olduğundan gerçekten emin değiliz,” diyor Sotzen. “Bunun gibi diğer gezegenlere bakmamız gerekiyor çünkü şu anda anlamadığımız bilinmeyen atmosferik süreçlerin göstergesi olabilir. Çünkü örnek olarak sadece bir gezegenimiz var, bunun bağlantılı atmosferik bir fenomen olup olmadığını bilmiyoruz gezegenin evriminde.”
Sıcak Jüpiterler yıldızlarına o kadar yakın yörüngede dönerler ki geleneksel bilgelik, bir gezegensel sistemin soğuk dış bölgelerinde soğuk gazla şişirdikten sonra, yıldızlarının etrafında dar bir yörüngeye doğru içe doğru göç etmeleridir. WASP-79b, yalnızca 3-1/2 günde bir yörüngeyi tamamlar. Ancak bu gezegen, yıldızla ilgili alışılmadık bir kutup yörüngesinde, bilim adamlarının gezegenlerin nasıl oluştuğuna dair teorilerine ters düşüyor – özellikle sıcak Jüpiterler için.
Bazı sıcak Jüpiterler puslu veya bulutlu atmosfere sahip gibi görünürken, diğerleri berrak atmosferlere sahip gibi görünmektedir.
Diğer sıcak Jüpiterler gibi, WASP-79b dağınık bulutlara sahip olabilir ve yüksek rakımlara kaldırılan demir, yağmur olarak çökelebilir.
WASP-79b, Jüpiter’in iki katı kütlesindedir ve o kadar sıcaktır ki, “Sıcak” terimi yetersiz bir ifadedir. WASP-79b gezegeninin atmosferik sıcaklığı, erimiş camın sıcaklığı olan 3000 Fahrenheit (1 648,88889 Santigrat) derecedir. İ.V.)
Gökbilimciler Hubble Uzay Teleskobu, Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) ve yer tabanlı Magellan Gözlemevi’nden gelen gözlemleri tarayarak kaynayan atmosferin tuhaf olduğunu keşfettiler.
O kadar sıcak ki dağılmış manganez sülfit veya silikat bulutları erimiş demiri yağdırabilir. Bu büyük sürpriz değildir. Araştırmacılar, bunun yerine, Rayleigh Saçılmasının olmaması sadece “garip” diyor. Şu anda anlaşılmayan bilinmeyen atmosferik süreçlerin göstergesi olabilir ve gezegenin atmosferik evrimine dair ipuçları sağlayabilir.
WASP-79b ayrıca Hubble Uzay Teleskobu’nun Panchromatic Comparative Exoplanet Treasury (PanCET) programının bir parçası olarak gözlemlendi ve bu gözlemler, WASP-79b’nin atmosferinde su buharı olduğunu gösterdi. Bu bulguya dayanarak, dev gezegen, NASA’nın yaklaşmakta olan James Webb Uzay Teleskobu* için Erken Yayın Bilim hedefi olarak seçildi.
Webb’in daha uzun kızılötesi dalga boylarında çok daha fazla spektral veri sağlaması bekleniyor. Bu gözlemler, gezegenin atmosferindeki su buharı için daha fazla kanıt ortaya çıkarabilir ve özel spektrumun temelindeki kaynağı ortaya çıkarmaya yardımcı olabilecek gezegenin kimyasal yapısının ayrıntılı bir görünümünü sağlayacaktır.
Notlar & Açıklamalar:
* James Webb Uzay Teleskobu eskiyen Hubble Uzay Teleskobu’nun kısmen ardılı olacak şekilde planlanan bir kızılötesi uzay teleskopudur. JWUT tam anlamıyla bir ardıl olarak görev yapmayacak çünkü Hubble’ın gözlemleyebildiği bütün ışık dalga boylarına duyarlı olmayacak. 31 Ekim 2021′de uzaya fırlatılması planlanmaktadır.
Kaynak: Sanatçının Çizimi : NASA , ESA ve L. Hustak ( STScI )
Bilim: NASA , ESA ve K. Sotzen (JHU / APL)
