Kentsel Aydınlatma İçin İlgili Çevresel Parametrelerin Oluşturulması
İlhan VARDAR
Catherine Pérez Vega ve Karolina Zielinska-Dabkowska (IDA Teknik Komitesi) tarafından, Catherine Pérez Vega tarafından kaleme alınan “Kentsel Aydınlatma ile İlgili Çevresel Parametrelerin Oluşturulması için Sistematik Bir İnceleme: Araştırmayı Uygulamaya Çevirme” başlıklı makaleleri, gece yapay ışık araştırmacıları ile aydınlatma uzmanları arasında ışık kirliliğinin etkisi konusunda iletişimi başlatmak için önemli bir ilk girişimdir.
20.yüzyılda geliştirilen ve Şekil 1’de gösterilen aydınlatma teknolojilerinin uygulanmasındaki dinamik değişiklikler, kentsel, kentsel çevre, kırsal ve doğal manzaralar boyunca gece gündüz yaşam alanlarının ve gece gökyüzünün parlaklığını artırdı ve görüntüsel bileşimini değiştirdi. Araştırmacılar flora (bitki örtüsü) ve faunanın (belli bir bölgede yaşayan hayvanların tümü) biyolojik ritimlerinin bozulmasını gözlemlediler. Bu etkileri azaltmak için, geceleri yapay ışığın olası olumsuz etkileriyle ilgili bilgileri, araştırmalardan elde edilen uygulanabilir kentsel aydınlatma uygulamalarına dönüştürmek için kullandılar.
Şekil 1. Yapay aydınlatmanın kapsamını dört farklı senaryoda gösteren şematik bir diyagram: kentsel, kentsel çevre, kırsal ve doğal manzaralar. (a) Kentsel alanlardaki mimari aydınlatma, binaları, cepheleri, mimari yapıları ve anıtları aydınlatır. Bazı senaryolarda, arkadan aydınlatmalı paneller, kendinden aydınlatmalı kaynaklar ve kalıcı olmayan etkinlikler için dekoratif aydınlatma şeklinde ticari ve perakende reklamlar eşlik eder. (b) Direğe monteli armatürler ve direkler, kamuya açık alanlarda ve parklar gibi komşu kentsel alanlarda geceleyin yaya ve bisiklet yollarına görünürlük sağlar. (c) Sokak aydınlatması, yayaların ve bisikletlilerin güvenli geçişi için ve ayrıca geceleri araç sirkülasyonu için görünürlüğe yardımcı olmak için kullanılır. (d) Doğal ortamlarda, yollar ve otoyollardaki aydınlatma, araç yolculuğuna yardımcı olur. Ayrıca akaryakıt ve tren istasyonları gibi mola yerleri ile kırsal evlerin bulunduğu köyler geceleri aydınlatılan noktalar haline geliyor. Kaynak: Yazarların grafiği.
Son yıllarda gece yapay ışık, hem astronomik ışık kirliliği hem de ekolojik ışık kirliliği olarak ortaya çıkabilen, ışık kirliliği (LP ) olarak bilinen stres etkenine neden olacak ölçekte arttı. Korumasız aydınlatma armatürleri ve yanlış yönetilen aydınlatma, ışığı atmosferin içinde dağıldığı gökyüzüne doğru yayabilir ve gök ışıması olarak adlandırılan dağınık bir ışıma yaratabilir. Gökyüzü parlaması gece gökyüzüne zararlıdır ve genellikle doğal gündüz-gece ışık döngülerine sahip karanlık habitatlara (yaşam alanları) uzanır. Tipik olarak, yapay gök aydınlığı nispeten loştur, ancak tepe ışık aydınlığı seviyeleri dolunaydan daha parlak olabilir. Yakın tarihli bir gökyüzü parıltısı modeli, dünya nüfusunun yaklaşık %80’inin artık ışıkla kirlenmiş gökyüzü altında yaşadığını ve ışık kirliliğinde yılda %2’den fazla bir artış olduğunu, bunun biyolojik çeşitlilik ve insan sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturduğunu öne sürüyor. Gece yapay ışık ayrıca çeşitli omurgalı türlerinde gece hormonu olarak bilinen melatonini gök ışıması benzeri düşük ışık seviyelerinde bile baskılayabilir. Bu, önemli gündüz ve gece döngülerini engelleyebilir, çünkü tüm omurgalıların %30’u ve tüm omurgasızların %60’ından fazlası, (düşük) doğal gece ışığı seviyelerine uyarlanmış sistemlere sahiptir.
Şekil 2. Işık Kirliliği biçiminde yanlış yönetilen aydınlatmanın istenmeyen sonuçlarına genel bakış. ( a ) Uluslararası Uzay İstasyonu’ndan (ISS) gece Dünya’nın görüntüsü. ( b ) Şehirlerden gelen ışık emisyonlarının (emisyon : bir maddenin yüzeyinin nispi olarak radyasyon ile enerji yayma yeteneği) yoğunluğu, yıldızların görünürlüğünü engelleyen gökyüzü parlamasına neden olur. ( c – h ) Işık kirliliği kaynağı ve yapay ışıktan gelen engelleyici ışık, genellikle ( c – d ) yer işaretlerinin, binaların ve anıtların aydınlatılması, ( i – m ) geçitlerin ve köprülerin aydınlatılması ile kentsel alanlarda bulunur ve ( h ) kendinden ışıklı reklam panoları. ( h , j) Bazı uygulamalar bir alanı potansiyel olarak aşırı aydınlatabilir ve ışığın amaçlanan işlevin ötesine geçmesine/ışık saçılmasına neden olabilir. ( f , h , k , l ) Yapay aydınlatma teknolojilerinin yanlış yönetimi ve uygulaması, ışığı ( r – v ) karaya, ( i – m , p , q ) su kütlelerine ve ( e – ) içine saçarak doğal ortamlara bile uzanabilir. h , n – p , r , s ) Sonuç olarak olumsuz etkiler ( n , o, q , s , t , v ) ekosistem hizmetleri ve canlı organizmaları etkiler. ( f , h , k , l ) Örneğin, yapay aydınlatmanın yanlış uygulanması, armatürler gökyüzüne doğru ışık yaydığında gökyüzünü aşırı aydınlatabilir. ( i – m , p ) Aydınlatılmış nehir köprüleri gibi diğer yapay aydınlatma uygulamaları en yakın su kütlesini aşırı aydınlatabilir ve geceleri optik bileşimini potansiyel olarak değiştirebilir.
Görüntü kaynakları: ( a ) NASA/Unsplash, ( b ) Johams Leguisamo, ( c ) Suhyeon Choi/Unsplash, ( d) Lynn Friedman/Flickr (CC BY-NC-ND 2.0), ( e ) Daniel Jolivet/Flickr (CC BY 2.0), ( f ) Mihaly Koles/Unsplash, ( g ) Dylan LaPierre/Unsplash, ( h ) Andrea Leopardi/ Unsplash, ( i ) Jamie McGlinchey/Unsplash, ( j ) Charles Koh/Unsplash, ( k ) Bill Xi/Unsplash, ( l ) Cees Van Wageningen/Unsplash, ( m ) Jason Polychronopulos/Unsplash, ( n ) Potyo Imre/Flickr (CC BY 2.0), ( o ) Potyo Imre/Flickr (CC BY 2.0), ( p ) Hans Permana (CC BY-NC 2.0), ( q ) Paul Vecsei, ( r ) Luca Fontanarosa/Unsplash, ( s ) Tine Ivanic/Unsplash, ( t ) Zdenek Machacek/Unsplash, ( u ) Bradleypjohnson (CC BY 2.0), ve ( v ) Valeria Moschella.
Gece yapay ışık araştırmacıları, yarasalar, kuşlar ve böcekler gibi karasal organizmaların yanı sıra mikro organizmalar ve suda yaşayan türler üzerinde yapılan çalışmalar, habitatları (havadan, sudan veya karadan) gece yapay ışığa maruz kaldığında davranışlarında ve fizyolojilerinde değişiklikler olduğunu ortaya çıkarmıştır. Gece doğal ortamları aşırı aydınlatmaya yönelik mevcut alışkanlığı sorgulamak ve gece aydınlatmasının yeniden değerlendirilmesini teşvik etmek için çeşitli çalışmalar ile gece yapay ışık araştırıldı. Bu, ekoloji (doğa bilimi) hakkındaki bilgileri tanıtmak ve kentsel aydınlatma uygulamasında çevresel değerleri uygulamak için araştırmaya dayalı tasarıma dayanmaktadır.
Kentsel aydınlatma için ilgili çevresel parametreleri belirleme, araştırma hedefini gerçekleştirmek flora ve faunanın doğal gündüz ve gece döngülerine son derece zararlı olduğu düşünülen yapay ışığın özelliklerini belirlemek için aşağıdaki araştırma soruları sorulmuştur:
Soru 1. Gece yapay ışık araştırmacıları tarafından araştırma çalışmalarında ve aydınlatma profesyonelleri tarafından günlük uygulamalarında kullanılması gereken farklı organizma grupları üzerindeki etkileri değerlendirmek için yapay aydınlatmanın en uygun parametreleri nelerdir? Aydınlatmayı kapatmak zorunda mıyız?
Soru 2. Çevresel kaygıları ele almak için aydınlatma uygulamalarına yönelik gece yapay ışık araştırmasını nasıl çevirebiliriz?
Organizmalar gece yapay ışığa maruz kaldığın da çeşitli davranışsal ve fizyolojik tepkiler gözlemlendi. Çalışmalar, yanıtların yüksek aydınlatma seviyelerine, ışığa maruz kalma süresine ve geceleri doğal olmayan renk spektrumlarına bağlı olduğunu gösterdi ve ayrıca gece yapay ışık araştırması ve kentsel aydınlatma uygulaması alanlarında araştırma boşluklarının nerelerde kaldığını vurguladı. Bu çalışma aynı zamanda, günümüzde yapay aydınlatma ve ışık kirliliği alanında bilimde işbirliğine ışık tutuyor ve mevcut çevresel kaygıları ele almak için aydınlatma pratiği için bilimsel bilginin tercüme edilmesi gerektiğini savunuyor. Yanlış yorumlamayı önlemek ve ortak bir dil tanımlamak için doğal ve yapay ışıkla ilgili temel terminolojiler ve tanımlar sağlanmıştır.
Çalışmalarında, yazarlar Aydınlatma Profesyonelleri ile işbirliği içinde gece yapay ışık araştırması için yeni bir bakış açısı ve kilit noktaların bir sentezini sağlamak ve gelecekteki kentsel aydınlatma araştırmaları için yeni alanlar önermek için her iki alandaki bilgileri çaprazlamaya çalışırlar. Bu çalışma aynı zamanda bu tür bir işbirliğinin karmaşık olmasına rağmen geleceği daha iyi aydınlatılmış bir yer yapmak için birçok yönden başarılı olduğunu ve sürdürülebilir aydınlatma uygulamalarına yönelik çözümler sağlayabileceğini ortaya koymaktadır.
Sonuç:
Yapay aydınlatmanın kullanımı son yıllarda katlanarak artarken ve uygulamalı aydınlatma teknolojileri kentsel ve doğal ortamlarda mevcut hale gelirken, antropojenik (doğada insanoğlunun neden olduğu etkiler) bir kirletici olarak gece yapay ışık, üç zorluğun akıllıca ele alınmasıyla hala azaltılabilir ve daha iyi kontrol edilebilir. Bu zorluklar, (1) insan merkezli yaklaşımı yeniden düşünmeyi, (2) gece yapay ışık araştırması arasındaki iletişimi geliştirmeyi ve son olarak (3) bu iki alan arasında aktarılabilir bilgi geliştirmeyi ve kentsel aydınlatma için ilgili çevresel parametreleri oluşturmayı içerir.
İlk olarak, bu günlerde kentsel aydınlatma, çoğunlukla doğal ortamları ve biyolojik çeşitliliği ihmal ederek ve doğal olarak karanlık gökyüzünü istemeden kirleterek yayaların veya araçların güvenli geçişi için aydınlatma sağlamanın yanı sıra esas olarak doğal ortamların görsel deneyimini sunmaya odaklanır. Bu nedenle, aydınlatma profesyonellerinin kullanıcı merkezli yaklaşımlarını yeniden düşünmeleri ve gece yapay ışık araştırmalarından haberdar olmaları gerektiğini varsayıyoruz. Ayrıca, çevre korumasını en üst düzeye çıkaran sürdürülebilir aydınlatma tasarımını gerçekleştirmek ve aynı zamanda güvenlik sağlamak için ekolojik bilgi edinerek gece yapay ışığın doğal ortamlar üzerindeki zararlı etkilerine ilişkin geniş bir anlayışı benimsemelidirler.
İkinci olarak, çözümleri benimsemek ve alanlar arasında açık ve işbirliğine dayalı bir iletişimi başlatmak için gece yapay ışık araştırması için mevcut iletişim biçimlerinde bir değişim gereklidir. Bu yaklaşım, zorlukların yorumlanmasına, sınır kavramlarının belirlenmesine ve her bir alan tarafından geliştirilen sonuçların tercüme edilmesine yardımcı olabilir.
Ek Bilgi: https://www.senveben.biz.tr/2019/11/kaybolan-karanlik-isik-kirliligi/
Kaynak: International Dark-Sky Association (Uluslararası Karanlık Gökyüzü Parkları Birliği)
A Systematic Review for Establishing Relevant Environmental Parameters for Urban Lighting: Translating Research into Practice (Kentsel Aydınlatma için İlgili Çevresel Parametrelerin Oluşturulmasına Yönelik Sistematik Bir İnceleme: Araştırmanın Uygulamaya Dönüştürülmesi) raporundan kısaltılarak derlenmiştir.
