Deriner Barajı ve HES Projesi

Haydar KOÇAKER, DSİ Genel Müdürü

249 metre yüksekliğiyle dünyanın en yüksek 4. barajının inşasında mutlu sona yaklaşılıyor.

“249 m. yüksekliğiyle tamamlandığında; dünyanın en yüksek 4. barajı unvanını kazanacak olan Deriner Barajı ve HES, Ülkemizin gurur abidesi olarak gelecek kuşaklara aktarılacak en önemli eserlerden biri olacaktır.”

Deriner Barajı ve HES tesisleri, Doğu Karadeniz Bölgesinde Çoruh Havzasında, Artvin il merkezinin yaklaşık 5 km membasında, Bulanık Çayı’nın Çoruh Nehri’ne karıştığı mevkiin yaklaşık 6,5 km mansabında yer almaktadır.

Baraj enerji üretimi ve kısmi taşkın koruma maksatlı olarak inşaa edilmekte olup, Çoruh Nehri üzerinde, tek başına yapılabilir, en büyük ve en fazla enerji üretim kapasitesine sahip yegâne tesistir. Deriner Barajı’nın mansabında bulunan Borçka ve Muratlı Barajları kademe barajları olup, Deriner Barajı’nın regüle edilmiş akımı ile projelendirilen enerji üretim seviyelerine ulaşacaklardır. Deriner Barajı iki eğrilikli beton kemer tipindedir. Talvegden yüksekliği 207 m, temelden yüksekliği 249 m, kret uzunluğu ise 720 m’dir. Deriner Barajı tamamlandığında dünyanın dördüncü, Türkiye’nin ise en yüksek barajı olacaktır.

Deriner Barajı ve HES ülkemiz enerji üretimi açısından büyük öneme sahip olan Çoruh Havzası Projesi kapsamında yer almaktadır.

Çoruh Havzası Projesi:
Artvin iliyle özdeşleşmiş olan Çoruh Nehri, ülkemizin en hızlı akan nehri olup, yıllık ortalama 6,3 milyar m³ ’lük akış hacmine sahiptir. Nehrin toplam uzunluğu 431 km’dir. Çoruh Nehri’nin 410 km’lik kısmı ülkemiz sınırları içerisinde, 21 km’lik kısmı ise Gürcistan sınırları içerisindedir. Bayburt ilindeki Mescit dağlarından doğup, Gürcistan’ın Batum ilinden Karadeniz’e dökülen Çoruh Nehri, yılda 5,8 milyon m³ rusubat taşımaktadır. Türkiye’ de en fazla erozyona maruz kalan havzalardan biridir.

Türkiye’nin geleceği için çok önemli projeler demetini oluşturan “ÇORUH VADİSİ” ana kolu üzerinde, E.İ.E. tarafından 1962 yılında başlayan etüt çalışmaları sonucu, 10 adet Baraj ve yan kollar üzerinde 21 adet Baraj ve Nehir tipi HES olmak üzere toplam 31 adet tesis yapılması planlanmıştır.

Planlanan 31 adet projenin; Kurulu gücü 3 167 MW,  yıllık enerji üretimi ise 10,3 milyar kWh’dir.

Artvin ili sınırları içerisinde, Çoruh Nehri ana kolu üzerinde 5 adet baraj projesi olup, bunlar mansaptan membaya doğru Muratlı, Borçka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Baraj ve HES Tesisleridir. Muratlı ve Borçka Baraj ve HES’leri işletmede, Deriner Barajı İnşaat halinde olup, Artvin ve Yusufeli Barajları ise proje aşamasındadır. Berta çayı kolu üzerinde ise Bayram ve Bağlık Barajları planlamaları bulunmaktadır.

Barajın Fiziki Gerçekleşme Oranı %83,5 Seviyesine Ulaştı
Deriner Barajı ve HES’in Santral binası yeraltı tipinde, 4 adet 167,5 MW kurulu gücünde francis türbini ile teçhiz edilmiş olup, toplam kurulu güç 670 MW’dir. Türbin işletme debileri 90 m³/sn olup, 4 ünite birlikte çalıştırıldıklarında 360 m³/sn regüle edilmiş suyu, mansapta bulunan Borçka ve Muratlı Barajlarına göndererek, bu barajlardan yılda toplam 1,5 milyar kW/saat enerji üretilmesini temin ederken, Deriner Barajı ile de yılda 2,118 milyar kw/saat enerji üretilmesi sağlanacaktır.

Betonarme kemer gövde tipine sahip olan barajda, maksimum feyezan debisi olan 10 100m³/s’lik debiyi savaklayacak iki tip dolusavak sistemi bulunmaktadır. Bunlar üstten aşmalı dolusavak sistemi ve dipsavak sistemleridir. Üstten aşmalı dolusavak sistemi, baraj eksenine göre simetrik olarak yerleştirilmiş, yüksek eğime sahip iki tünelden oluşmaktadır. Geri kalan gövdede bulunan dolusavaklar ise baraj gövdesinde yer alan sekiz adet orifis savaktan oluşmaktadır. Dolusavak girişinin başlangıcında, su yüzeyi atmosfere açık olduğu için, akım doğal olarak havalanmaktadır. Orifisli dolusavakların ise işletme halinde 56 m³/s su hızı ile çalışması ayrıca çok özgün bir işletme sistemini oluşturacaktır. Deriner Barajı ve HES Tesisleri işine Ocak 1998 tarihinde başlanılmış olup, baraj inşaatının tümünde %83,50 fiziki gerçekleşme sağlanmış olup, barajda 2011 yılında su tutulması amaçlanmaktadır. Barajın toplam 3,4 milyon m³ gövde betonunda bu zamana kadar yaklaşık 2.175.000 m³ beton dökülmüş ve gövde de en yüksek kot olarak 381 m (233 m) ve en düşük kot olarak 276 m (128 m) ulaşılmıştır. Şu anda işletmede olan derivasyon çapı ise 11 m olup, Q100 değerli olan 1800 m³/s olarak boyutlanmaktadır.

Borçka Barajı menbasında inşa halinde olan Deriner Barajı’nın işletmeye açılması durumunda Çoruh Nehri akımları %96 oranında regüle edilebilecektir. Deriner Barajı ve HES işletmeye açıldığında 395 m Maksimum işletme kotunda 1970 hm³ toplam hacim ile 670 MW kurulu Güç ve yıllık ortalama 2118 GWh enerji üretimi gerçekleştirecektir.

Deriner Barajı Karakteristik Bilgiler