Taş Mastik Asfalt (TMA) Uygulamaları
Fatma ORHAN, İnşaat Yüksek Mühendisi, Karayolları Genel Müdürlüğü
Özet: Karayolları Genel Müdürlüğünün sorumluluğunda yer alan Bitümlü Sıcak Karışım (BSK) kaplamalı karayolların en üst tabakası olarak inşaa edilen aşınma tabakası karışımlarında, genellikle asfalt betonu aşınma karışımı ile önemli ve ağır trafikli yollarımızda Taş Mastik Asfalt (TMA) karışımı kullanılmaktadır. Ayrıca, aşınma tabakasında, yolun yapılacağı yörenin iklim koşullarına uygun bitüm sınıfı seçilmekte, gerekli durumlarda modifiye bitüm kullanılmaktadır.
BSK yapım maliyetlerinin yüksek olması nedeniyle yapılan BSK tabakalarının ömürlerinin uzun, bakım-onarım maliyetlerinin düşük, sürüş konforunun yüksek olması her zaman hedeflenen bir amaçtır. Bu amaca ulaşmak için, trafik ve iklim koşullarına en uygun BSK tabakalarının seçilmesi, imalatların gerektiği gibi yapılması, bakım çalışmalarının zamanında ve doğru uygulanması zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
BSK tabakası olarak yaygın kullanılan karışım tipleri aşağıda verilmiştir.
• Bitümlü Temel
• Asfalt Betonu Binder
• Asfalt Betonu Aşınma
• Taş Mastik Asfalt Aşınma
Bitümlü Sıcak Karışımların bileşenleri olan agrega, bitüm, modifiye bitüm, katkılar (dop, fiber, doğal asfaltlar, polyolefin, v.b.) malzemeler kullanılan tabakaya, yolun trafiğine ve iklimine göre belirlenir. BSK’ların performansını etkileyen ana değişkenler; agrega cinsi, karışım gradasyonu, bitümlü bağlayıcının tipi ve oranı, hava boşluğu içeriği, ilave katkılar olarak sayılabilir. Karışımın uygulanacağı yol kesiminin trafik ve iklim koşullarına bağlı olarak, belirtilen değişkenlerin farklı tiplerinin bileşiminden oluşturulan, beklentilere yanıt verecek karışımlar tasarlamak mümkündür. TMA karışımı da ihtiyaca yönelik geliştirilmiş bir karışım tipidir.
TMA karışımları; taştan taşa temas nedeniyle, kalıcı deformasyonlara karşı yüksek dayanımlı, kesikli gradasyon nedeniyle, kaymaya karşı dirençli ve su filmi oluşumu ile sıçraması daha az, zengin bitümlü bağlayıcı nedeniyle durabilitesi yüksek yani termal ve yorulma çatlarının oluşumunu karşı daha dayanıklıdır.
TMA yüzey dokusunun pürüzlü olması kayma direncini yükseltip, özellikle yağışlı hava koşullarında yüzey sularının drenajına hızlı bir şekilde olanak sağlayıp, araçların daha güvenli bir mesafede durmasını ve kaza yapma oranlarını azaltmaktadır.
Özellikle ağır taşıt trafiği yüksek olan ana yol güzergahlarda aşınma tabakası olarak TMA kullanılması; yolların dayanımını, kaymaya karşı direncini, sürüş konforunu, durabilitesini artırarak, yolun servis ömrünü uzatmakta ve bakım–onarım maliyetlerini azaltmaktadır. Ülke ekonomisine önemli maddi faydalar sağlamaktadır.
Asfalt Betonu karışımlarına göre TMA imalatlarında aşağıda belirtilen zorluklar söz konusudur.
– Agrega üretimi, hemen hemen her elek arasının ayrı elenmesi
– Filler temini, ince kırım+ilave filler gerekliliği-plentte modifikasyon, filler+fiber besleme sistemleri
– Yüksek sıcaklık gerekliliği
– Karışım süresinin uzaması
– Silindir sayısı artışı, kısa sıkıştırma süresi
Ancak bu zorluklar, uygun ekipman, eğitimli teknik personel, bilgi ve deneyim ile aşılabilecek düzeydedir.
Makalenin tamamına Yapı Dünyası Dergisi 2011 Sayı: 180 den ulaşabilirsiniz.
