Betonarme Binaların Gizli Düşmanı : Etriyeler

Emrullah KARDEŞ, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Müsteşar Yardımcısı
Dr. Ebru KÖSEOĞLU, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, İnşaat Yüksek Mühendisi

Özet: Deprem kuşağı üzerinde bulunan ülkemizde güvenli binaların inşa edilmesi bu ülke üzerinde yaşayan her birey için çok önemli bir konudur. Sonu hüsranla biten birçok deprem yaşayan ülkemiz artık aynı sahnelere seyirci olmak istememektedir. Yaşadığımız bu depremleri unutmayarak ve olması muhtemel depremleri de hatırlayarak depreme dayanıklı yapı tasarım kuralları dahilinde bi- nalarımızı güvenli bir şekilde inşa etmek durumundayız.

Güvenli binaların inşası birçok esasa dayanmaktadır. Bu esaslar; zemin etüdü, taşıyıcı sistem tasarımı, yüklerin belirlenmesi, yapısal çözümlemenin gerçekleştirilmesi, projenin hazırlanması ve en önemlisi yapının projesine uygun olarak inşa edilmesi ve denetlenmesi olarak sıralanabilir. İki temel yapı malzemesi olan beton ve donatı, bir betonarme yapının projelendirme ve inşasında oldukça önemlidir. Bu malzemelerin tekniğine uygun olarak kullanılmaması veya projeye uygun olarak yerleştirilmemesinden dolayı betonarme yapı hasar görmekte ya da yıkılmaktadır. Bu makalede yönetmeliklere uygun olarak hazırlanmış bir proje şantiyede uygulanırken donatının ve özellikle de etriyelerin yerleştirilmesi sırasında karşılaşılan yanlışlıklardan bahsedilecektir.

Betonarme kolon ve kirişlerde kullanılan enine donatıya etriye denir. Yer aldığı elemanın kesitine bağlı olarak dikdörtgen, kare, çokgen ve çember şeklinde bükülmüş ince çubuk veya hasır donatıdır. Etriye, herşeyden önce, donatı kafesinin montajında ve yerleştirilmesinde yaş beton içinde stabilitesini sağlamak için gerekli ve vazgeçilmez bir elemandır. Etriye, eğilme donatısının yerel burkulma mukavemetini artırmak için de gereklidir. Etriye, sık aralıklarla kullanıldığı zaman, sargı (kuşaklama) görevi yaparak, betonarme elemanın kesme mukavemeti yanında eğilme mukavemetini de arttırır; elemanlara daha büyük plastik şekil değiştirebilme özelliği kazandırır; eleman ve yapı sünekliliğini arttırır. Betonarme elemanının kesme ve kesme-eğilme mukavemetini sağlayabilmek için gereklidir; betonarme kesitin özellikle son limit duruma yakın zorlanmalarında yapının bütünlüğünü korumakta çok önemli bir elemandır; deprem hasarlarının pek çoğu ya etriye yetersizliğinden, ya da hatalı ve eksik düzenlenmiş etriyelerden kaynaklanır (Celep ve Kumbasar, 1998).

Makalenin tamamına Yapı Dünyası Dergisi 2008 Sayı: 145 den ulaşabilirsiniz.