Işığın Kirli Yüzü, Karanlık Gökyüzü Parkları ve Ülkemizde Konu Hakkında Yapılan Çalışmalar – 2
İlhan VARDAR
Başalan Yaylası Gece Görünümü Fotoğraf : Özgür Ekin Vardar
“Hiç kuşku duymayınız ki az sayıda düşünen özverili vatandaşlar dünyayı değiştirebilirler -zaten bugüne kadar hep böyle olmuştur” Antropolog Margaret Mead
BAAK – Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği
30 Kasım 2016 tarihinde BAAK – Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği kurulmuş ve ilk etkinliğini Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şubesi ve Nilüfer Belediyesi paydaşlığında 17 Aralık 2016 tarihinde Işık Kirliliği Panelini düzenleyerek gerçekleştirilmiştir.
Bu panelin ardından yine aynı paydaşlarla Nilüfer İlçesi Işık Kirliliği Haritalama ve raporlanması konusunda çalışmalara başlanmıştır. 13–18 Eylül 2017 tarihleri arasında; Doğu-batı doğrultusunda ~30 km ve kuzey-güney doğrultusunda ~26 km uzunluğunda olan Nilüfer ilçesinin 171 noktasında 4 ekiple ölçümler yapılmıştır.
Harita üzerine bindirilmiş ölçüm alınan noktalar (sarı damlalar)
Aralık 2017 tarihinde çıkan rapor sonucuna göre sadece Nilüfer ilçesinde aylık tüketimin yaklaşık %20’si yanlış aydınlatma nedeniyle boşa gitmektedir.
Yukarıda verilen rakamlardan elektrik tüketiminin mali karşılığı Kasım 2017 maliyet verilerine göre 1.745.280 TL/yıl olarak bulunmuştur. Bu da her ay 2300 hanenin toplam elektrik tüketimine eşittir.
8 Ocak 2018 tarihinde yine aynı paydaşlarla Raporun Basın tanıtımı yapılarak rapor sonuçlarını da içeren 2.bir panel düzenlenmiştir.
NİLÜFER İLÇESİ IŞIK KİRLİLİĞİ ARAŞTIRMA PROJESİ SONUÇ RAPORUNA ekteki linkten ulaşılabilir.
https://baak.org.tr/wp-content/uploads/2020/10/00_Nilfer-IK-Rapor_v2.pdf
Bursa İli Ölçümleri
Okullarda öğretmen ve öğrencilere, dernek merkezinde halka açık Işık Kirliliği seminerleri düzenlenmiş konu ile ilgili olup farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır.
2019 Yılı Bursa Teknoloji Merkezi tarafından Uludağ’da düzenlenen Astrofest 2019 etkinliğini ziyarete gelen Bursa Büyükşehir Belediyesi başkanı Sn. Alinur Aktaş’a konu BAAK-Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği Yönetimi tarafından aktarılmıştır. Masada bulunan Türkiye Uzay Ajansı Enstitüsü Müdürü Sn. Prof. Dr. Lokman Kuzu’nun da (günümüzde Uzay Ajansı YK üyesi) projenin önemini belirtmesi üzerine Başkan’ın talimatı doğrultusunda ilgili birimlerle iletişim sağlanıp çalışmalara hemen başlanmıştır.
2018 yılında da Işık Kirliliği çalışması Bursa Büyükşehir Belediyesi Akıllı Şehircilik ve İnovasyon Dairesi Başkanlığı’na sunularak BAAK -Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği tarafından brifing verilmiştir.
Bursa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonu ve Sağlıklı Kentler Birliği işbirliğinde yapılan saha araştırmaları ve fizibilite çalışmalarının ardından BAAK-Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği ve Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şubesi EMO – Genç üyelerinden oluşturulan 14 Ekip ile ardışık 9 (dokuz) gecede nüfusun yoğun olduğu toplam 1021 (bin yirmi bir) faklı noktada başucu doğrultusunda ölçümler yapılarak veriler kayıt altına alınmıştır.
Saha araştırmaları neticesinde yapılan analizler ile hazırlanan rapor sonucunda kaybolan toplam ışık miktarının ekonomik karşılığının 21,13 milyon TL/yıl olduğu bulunmuştur.
Bursa ili Işık Kirliliğinin yüksek olduğu bölgeler merkezdeki sarı renkli bölgelerdir
Bu çalışmanın önemli çıktılarından bir tanesi de 2017 yılında Nilüfer ilçesinde yapılan benzer bir çalışma sonucunda elde edilen değerlerle karşılaştırma yapılabilmesi dolayısıyla geçen 2 yıllık süre içinde sınırlı bir bölge de bile olsa gece gökyüzü parlaklığının nasıl değiştiğinin gözlenebilmesidir. Karşılaştırma sonuçlarına göre; Ölçülen değerler ve alanlardan hesaplanan toplam ışık akısı (lümen) değerlerine göre, gece gökyüzü parlaklığı Nilüfer İlçesinde geçen 2 yılda %18,6 artmıştır.
BİKA – Bursa İli Işık Kirliliği Araştırma Projesi Sonuç Raporuna
BAAK – Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği ve SKB – Sağlıklı Kentler birliği sayfalarının ekteki linklerinden ulaşabilirsiniz.
https://baak.org.tr/wp-content/uploads/2020/09/Bursa-BIKA-Raporu.pdf
http://www.skb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/07/Bursa-BIKA-Raporu.pdf
Bu çalışmalar neticesinde BAAK – Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesine iki yeni proje teklifi daha sunulmuştur.
Farkındalık yaratmak adına Bursa’nın büyük bir parkında ki aydınlatmaların Karanlık Dostu haline getirilmesi. Bunun içinde Karanlık Gökyüzü Dostu Dış Aydınlatma Armatür ve Aydınlatma Tasarım yarışması düzenleyerek bu yarışmalarda birinci gelen projelerin bu parkta uygulanması.
Hayata geçirilmesi planlanan bir diğer proje önerisi de Bursa’ya Türkiye’de ilk defa Uluslararası Karanlık Gökyüzü Parkı Kazandırmak.
Fakat Karanlık Gökyüzü Parkı öncelik kazanmış olup bu konu üzerine çalışmalara hemen başlanmıştır.
Karanlık Gökyüzü Koruma Alanı, bilimsel, doğal, eğitimsel, kültürel, miras ve / veya kamusal kullanım için özel olarak korunan olağanüstü veya seçkin kalitede yıldızlı geceler ve gece ortamına sahip kamuya açık veya özel bir arazidir. Rezervler, gökyüzü kalitesi ve doğal karanlık için minimum kriterleri karşılayan bir çekirdek alan ve çekirdekte karanlık gökyüzünün korunmasını destekleyen bir çevresel alandan oluşur.
Şubat 2020 itibariyle, dünyada 130’dan fazla sertifikalı Karanlık Gökyüzü parkı bulunmaktadır.
Bursa Büyükşehir Belediyesi ile birlikte yapılan saha araştırmaları sonucunda ölçüm yapılan alanlardan 14 adedi karanlık gökyüzü parkına aday olarak belirlendi. Bursa Büyükşehir Belediyesi ekipleri tarafından arazi ölçümleri değerlendirilen bu 14 alan 4’e düşürülerek BAAK-Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği tarafından yeniden ölçümleri yapılan 4 alandan İnegöl Başalan yaylası KGP için en uygun alan olarak belirlenmiştir.
Bu çalışmalar devam ederken Uluslararası değer kazanması için IDA (Uluslararası karanlık Gökyüzü parkları Organizasyonu) Türkiye temsilciliği ile iletişime geçilip seçilen bu alanın onaylanması çalışmalarına başlanmıştır.
Salgın döneminde hem BAAK-Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği hem de Bursa Büyükşehir Belediyesi özverili ve dikkatli çalışmaları ile projeyi son aşamasına getirmiştir.
Sonuç odaklı çalışmalara önem veren BAAK-Bursa Amatör Astronomi Kulübü Derneği’nin hedefi bu projelerle farkındalık yaratarak bir Işık Kirliliği yasasını yürürlüğe koymaktır.
Evet 28 Yıllık emek ve çabaların sonunda gelinen nokta bu.
