Dubai’de İş Yapma Sanatı

Ruhi TARKAN, İnşaat Yüksek Mühendisi, ODTÜ

BAE Tarihi – Demografik Veriler
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), bir Arap-İslam ülkesi olmasına karşılık, diğer Arap ülkeleri arasındaki en liberal ülkelerinden bir tanesidir. Arkeolojik bulgular Birleşik Arap Emirlikleri’nin M.Ö. 3000 yıllarından itibaren çeşitli kültürlere ev sahipliği yaptığını göstermektedir. BAE’de, Arap dünyasından insanların yanında, Asya, Avrupa, Afrika ve Amerika’dan da insanlar yaşamaktadır. BAE’nin nüfusu yaklaşık 2,95 milyondur. Bu miktarın yaklaşık %80’i BAE vatandaşı olmayanlardan oluşmaktadır.

Bu bölgede yaşayan halk önceleri inci ticareti yaparken Japonların kültive inci’yi 1930’larda bulması ile inci ticareti yapamaz duruma düşmüşlerdir. Abu-Dhabi’de 1958 de petrolün bulunması ve 1962 yılından itibaren üretilmesi ile bölgenin kaderi değişmeye başlamış, İngilizlerin 1968 de askerlerini çekme kararının ardından BAE kurulma aşamasına gelmiş ve 1972 yılında 7 emirliğin birleştirilmesi ile bir federasyon oluşturulmuştur. Herbir Emirlik, kendine mahsus karakter ve kişilik sahibidir ve tek amaç için birleşik hareket etmektedirler. Bunlar Abu-Dhabi, Dubai, Sharjah, Ajman, Umm Al-Qaiwain, Ras Al-Khaimah ve Fujairah Emirlikleridir. Abu-Dhabi BAE’nin başkentidir ve Abu-Dhabi Emiri ülkeyi temsil etmektedir.

Suç oranı hemen hemen yok olan BAE, bu vasfı ile yaşamak için ilgi çeken bir ülkedir. Doğu’nun geleneksel değerleri ile Batı’nın modern teknolojisi, çeşitli ülke insan ve kültürlerini kaynaştırarak birlikte uyum içinde çalışmalarını sağlayan bir erime potası oluşturmuştur. Dünyanın en gelişmiş ülke vatandaşlarının sahip olduğu yaşam standartlarını BAE’de bulmak mümkündür.

Din – Dil
Resmi din İslam’dır, ancak diğer dinler toleransla karşılanmakta ve özel ibadet özgürlüğü sağlanmaktadır. Bazı Emirliklerde kiliseler ve hatta Dubai’de bir Hint tapınağı vardır.

BAE’nin resmi dil’i Arapça’dır. Diğer konuşulan diller İngilizce, Hintçe, Farsça’dır. Bu ülkede büyük bir oranda bulunan Filipin ve İranlılardan dolayı, Tagalog, Malezya ve Rusya dillerini konuşana da rastlamak mümkündür. Resmi daireler ile yazışmalar İngilizce dilinde de yapılabilmektedir. İngilizce’yi hemen hemen herkes bilmektedir.

Şirket Kurulması
Her bir Emirlikte vergisiz, imalat ve ihracatı teşvik etmek amacı ile bir Serbest Bölge kurulmuştur.

BAE’de şirket kurulması halinde yerli ortağın hissesinin %51 den fazla olması istenmektedir. Serbest bölgelerde böyle bir mecburiyet bulunmamaktadır ve %100 yabancı sermaye kabul edilmekte ve sponsor’a ihtiyaç duyulmamaktadır. Normal şirket kurulması halinde, çoğu zaman yerli ortak hisse almamakta ve yılık ödenti ile yetinmektedir. Ancak vize işlemlerinin tümü yerli ortağın bilgisi dahilinde yapılmaktadır. Resmi dairelerle bir ihtilaf halinde yerli ortak idareler tarafından uyarılmaktadır.

Petrol – Doğalgaz – Su
BAE, petrol endüstrisinde önemli bir rol oynamaktadır. Sadece Abu-Dhabi dünyadaki petrol rezervlerinin %10’una sahiptir.

BAE’nin elektriği %97 doğalgaz santrallarından karşılanmaktadır. Geri kalan %3 lük bölüm ise dizel jeneratörlerden oluşmaktadır. 7500 MW elektrik üretilmekte ve kullanılmaktadır.

Dünyada deniz suyundan üretilen temizsu’yun %11 inden fazlasını BAE üretmektedir. Günde 2 milyon m³ su üretilmektedir ve bu su içilebilmektedir. Günde kişi başı 400 litre su kullanılmaktadır.

BAE yaklaşık 25000 adet çiftlik ile %30 oranında kendine yetecek zirai ürün üretmektedir.

Vizeler
BAE’de oteller otel müşterisi olunması halinde vize almaktadırlar. Bir diğer yöntem ise bir BAE vatandaşı aracılığı ile vize alınmasıdır. Vize kopyası ile havaalanında ülkeye giriş yapılabilmektedir. Ziyaret vizeleri 60 gün ikamet sürelidir ve bu süre 90 güne kadar 500 AED ödenmek suretiyle uzatılabilmektedir.

Bahrain, Katar, Kuwait, Oman ve Suudi Arabistan vatandaşları vize almaksızın BAE’ye girebilmektedirler. Transit geçişlerde transit vizesine ihtiyaç duyulmaktadır ve bu vize 14 gün geçerlidir.

Avrupa Birliği üye ülke vatandaşları ile İsviçre, Norveç, ABD, Kanada, Yeni Zelanda, Avustralya, Brunei, Malezya, Hong-Kong, Singapur, Japonya ve Güney Kore vatandaşları önceden ziyaretçi vizesi almaksızın, havaalanında başvuru yaparak ülkeye giriş yapabilmektedirler.

EEC ülkeleri, Kanada, Japon, Kuzey Kore, Güney Kore, Türkiye ve ABD vatandaşları için uluslararası sürücü belgesi istenmemektedir.

Havaalanından kiralanacak araçlar bir acenteden diğerine farklılık göstermektedir. Bazı acentelerde diğerine nazaran %50 daha ucuza araç kiralamak mümkündür. Kiralama ücreti orta konfor’a sahip bir araç için 180 AED’dir.

Türk telefonları BAE’de çalışmakta, ancak oradan alınacak kart ile çok ucuza telefon hizmeti almak mümkün bulunmaktadır.

Bankalar – Tatil Günleri
Bankalar saat 08.00 den 13.00’e kadar hizmet vermektedirler. Alışverişlerde çek sistemi yaygındır. Çek’in ödenmemesi önemli hukuki sonuçlar doğurduğu için, işadamları çek vermemek için direnmekte, alıcılar ise çek alabilmek için uğraş vermektedirler.

BAE’de 2006 Eylül ayından itibaren tatil günleri, resmi daireler için Perşembe ve Cuma yerine, dünya bankacılık sistemi ile uyumu artırmak için Cuma ve Cumartesi günleri yapılmıştır. Ancak, özel sektör, Cuma günü tam gün, Cumartesi günü öğlenden sonra tatil yapmaktadır. 01 Temmuz – 01 Eylül tarihleri arasında saat: 12.00 – 16.00 arasında klimasız ortamlarda çalışma yasaklanmıştır.

BAE’de uluslararası hukuk düzeni ve mahkemelerde Arapça dili geçerlidir.

Birçok uluslararası bankanın BAE’de şubeleri bulunmaktadır. Bunlar arasında Citibank, Standard Chartered Bank, HSBC Bank bulunmaktadır. Dirhem kolayca başka paralara dönüştürülebilmektedir ve kur 1 $ = 3.65 AED dir. BAE’ye para girişinde bir sınırlama yoktur ve şahsi eşyalar için gümrük uygulanmamaktadır. Otel ve lokantalarda %20 oranında Belediye vergisi alınmaktadır. Özellikle Dubai’de otellerde yer bulmak daimi toplantı ve fuarlar sebebiyle oldukça zor olmaktadır.

Etkinlikler
Devamlı güneş altındaki BAE’de çöl iklimi hüküm sürmektedir. BAE, ticaret ve turizm teşvik edilerek  büyüyen ekonomisi ile bir alışveriş noktasıdır. Turistik altyapısı, çeşitli dünya çapında otelleri, spor aktiviteleri ve yıllık yapılan alışveriş günleri ve gösterileri, BAE’ni Orta Doğu’da bir numaralı turist noktası haline getirmiştir.

Dubai Air Show, dünyadaki en önemli hava etkinliklerinden bir tanesidir. Motor Show Orta Doğu’nun en büyük ve son modelleri içeren füturistik modelleri de kapsayan bir şovdur.

Her yıl, turistik gösteriler daha da iyileştirilerek ve artırılarak, dünyanın en büyük “aqua park”ından kültürel ve vahşi yaşam müzelerine kadar ilgi çekici mekanları BAE’de bulmak  mümkündür.

Golf sahaları, yapay göller, yapay kayak merkezi, safari turları, hayvanat bahçeleri devamlı olarak geliştirilmektedir.  Dünyanın en ünlü müzik grupları, solistleri , spor dünyasının en ünlüleri gösteriler  yapmaktadırlar. Disneyland inşa halindedir. Yaşam merkezleri her türlü konfora haizdir.

Yatırım – İnşaatlar
İnşaat kalitesi şartnamelerin aynen uygulanması ile tamamen en iyiyi sergilemektedir.

İnşaatlar çok büyük bir oranda Belediyeler tarafından yaptırılmaktadır. Gerek iş merkezi gerekse konut olarak inşa edilmekte bulunan yüksek binalar özellikle Dubai’yi adeta bir şantiye görünümde göstermektedir. Dünyanın en yüksek binası Dubai’de halen inşa edilmektedir. Bu inşaatları yapmak için kullanılan kule vinçlerin miktarı sayılamayacak kadar çoktur. Dünyada en çok kule vinç bulunan bölge olarak Dubai gösterilmektedir.

Özellikle Dubai Belediyesi çok dar bir kadro ile çalışmaktadırlar. Bu kadar çok yatırım yapan bir kuruluşa ait binanın büyük ve çalışanının fazla olması beklenirken çok az sayıda teknik eleman ile işler yürütülmektedir. Bu az sayıdaki insan ise hiçbir şekilde bir kalitesizlik, sözleşmeden doğan haklarının savsaklanması veya geciktirilmesi gibi bir hususa sebebiyet vermemektedirler. Kendi menfaatleri söz konusu olduğunda çok süratli hareket ettiklerine şahit olmak her zaman mümkündür. İşler programına uygun olarak yapılmadığında yaptırımlar vakit gecikmeksizin gelmektedir. Yeraltı ve yerüstü Belediye altyapılarına zarar verildiğinde çok kısa bir süre içinde para cezası gelmekte ve işin yine çok kısa bir sürede tamir edilmesi konusunda süre verilmektedir. Bu süre içinde yapılmayan işlerin cezası bu defa çok daha ağır olmaktadır.

Ancak Belediyeden beklentiler söz konusu olduğunda hiç acele edilmemektedir. Süre uzatımı, fiyat onaylanması, yazılan bir yazıya cevap verilmesi konularında hiç aceleleri bulunmamaktadır. Yaz sıcağında işine tüm mesai süresince gelebilen çalışan sayısı fazla değildir. Özellikle Ağustos ayında hemen hemen çalışan herkes izine çıkmaktadır. Dolayısı ile hakedişler beklemektedir. İzne çıkan kişinin yerine bakan kişi ise işi bilmediğinden ve bir çok işe birden baktığından netice alınması mümkün olmamaktadır. Ramazan ayı da başka bir olaydır. Ramazan ayında işler adeta durmaktadır. Böylece yılda yaklaşık 2,5 ay gibi bir süreyi gözden çıkarmak gerekmektedir.

Ayrıca, Mayıs ayından Eylül ayına kadar hüküm süren sıcak hava, sahada iş yapılmasını çok zorlaştırmaktadır. Klimalı ofis odaları ile klimalı araçlar, teknik elemanları sahaya çıkmaktan alıkoymakta, sahaya çıktıklarında ise, araçlarından çıkmadan talimat yağdırarak tekrar ofislerine dönmektedirler. Sahada çalışma durumunda olanlar ise gölge bir yer bulup oturmaktadırlar. Dubaide bu kadar yatırımın bu kadar yavaş ve verimsiz çalışan insanlarla bu kadar kaliteli nasıl yapıldığı konusu dikkatimi hep çekmiştir. Çok fazla insan çalıştırarak, programa göre yapılacak günlük iş miktarı tutturulmaya çalışılmakta, kaliteli iş ise yap boz yeniden yap şeklinde olmakta bu da işçilik ve malzeme kaybına sebep olmaktadır. Yani BAE de iş yapmak isteyenler işçi sayısını %50 oranında ve malzeme miktarını da yaklaşık %10 oranında artırmak durumunda olmalarını düşünmek durumundadırlar.

Hintli ve diğer işçiler adeta yavaşlatılmış bir şekilde hareket etmektedirler. Bunların randımanını artırmak mümkün olamamaktadır. Türk işçileri sıcağa dayanabildikleri ölçüde randıman vermektedirler. Ancak işçilik süpervizyonunun çok sıkı yapılması gerekmektedir. Süpervizyon iyi yapılmadığında özellikle altyapıya verilen zarar misli ile tahsil edildiğinden ve sigorta şirketleri de, muafiyet limitleri altında kaldığı için, her zararı tazmin etmediğinden oldukça büyük giderlerle karşılaşmak mümkündür. All-Risk sigortası yaptırılırken, muafiyet miktarlarının düşük tutulmasına çalışılmalıdır.

İşçiler, Hindistan, Pakistan, Bengladeş, Filipinler’den temin edilmekte, evlerde ve süper marketlerde ise özellikle Sri Lanka’lılar çalışmaktadır.

BAE’de iş makinesi satın almak ve kiralamak her zaman mümkündür. Ancak, bir kazı yapılırken bir vatandaşın evinin önünden geçmek ve evinin duvarına zarar vermek gibi bir durumla karşılaşıldığında, yapılan işin birkaç gün durdurulacağını bilmek lazımdır.

Belediye, vatandaşlardan gelen en ufak bir şikayeti derhal değerlendirmekte ve müteahhit ikaz edilerek verilen zararın giderilmesi veya vatandaşın ikna edilmesi istenmektedir. Bu arada kiralanan iş makinesi boş durmakta, dolayısı ile kaybedilen süre yanında maliyetler de artmaktadır. BAE’de mevcut elektrik ve telefon, trafik sinyalizasyon hatları kablo ve borularının dışında geleceğe dönük özellikle telefon hattı için boş borular bırakılmakta ve bu boruların içinde kablo olmadığından, işçi ve mühendisler bunları korumak için gerekli özeni göstermemektedir. İşin fiilen bitiminden sonra Kesin Kabul aşamasında  bu hatlar idareler tarafından tek tek kontrol edilmekte ve iş bitmiş olsa bile bu borular açığa çıkartılarak tıkanmış veya kırılmış bölümler yenilenmektedir. Bu hatlar bitmiş bir asfalt yolun altında olabileceği gibi, bahçe düzenlemesi yapılmış bir bahçe içinden ve/veya kaplaması yapılmış kaldırımların altında da olabilir. Bu yenileme için Belediyenin mutlaka bir elemanını yanınıza almanız gerekecektir. Aksi hale sizin yaptığınız yenileme kabul görmeyecektir.

BAE’de şirketlerin yönetimi genellikle Lübnanlılar tarafından yürütülmektedir. Lübnanlılar kendi ülkelerindeki huzursuzluktan dolayı özellikle BAE’yi kendileri için bir çalışma ortamı olarak benimsemişlerdir. Özel sektörde karşınıza çıkacak Genel Müdür veya Yardımcıları’nın Lübnanlı olması sıklıkla rastlanmaktadır. Dubai bugün refah ve zenginlik açısından bir ölçüde 1960’ların Beyrut’una benzetilebilir.

BAE’de suç oranının hemen hemen yok olması, bu ülkede fazla miktarda sivil polis varlığını akla getirmektedir. BAE’de çok zenginler olduğu gibi özellikle işçilerden oluşan çok fakir bir grupta bulunmaktadır. BAE vatandaşları ile buraya çalışmaya gelmiş yabancılar iyi para kazanmaktadırlar. İşçiler, kötü şartlarda yaşamaktadırlar. Otobüslerle, şantiyelerden yaşadıkları kamplara taşınmakta, şantiye-kamp arasında gidip gelmektedirler. Aldıkları aylık ile yiyecek ihtiyaçlarını bile karşılamaları çok zordur.

Dubai’de çalışan teknik eleman ve mühendisler, Dubai’nin gelişmiş bir dünya şehri vasfı ile karşılaştıklarında bu şehrin cazibesi ile adeta şantiye hayatı yaşamak yerine şehir hayatının cazibesine kapılarak işlerini aksatmakta, randımanları da buna göre düşmektedir. Bu açıdan eksiksiz bir disiplin uygulamasına gerek olabilir.

Aracınızı parkmetrelerin olduğu bir yere park ettiğinizde ve park süresini aştığınızda hemen ceza makbuzunu aracınızın sileceklerinin altında görmeniz mümkündür. Görünmeyen ancak varlığını bu şekilde hissettiğiniz çok iyi bir kontrol mekanizması vardır.

Otellerde çalışan yabancı uyruklular müthiş bir disiplin içinde hizmet vermektedirler. Kendilerine verilen talimatın dışında başka bir işlem yaptırmanız mümkün olamamaktadır. Otellerin lobilerinde de aynı hizmet kalitesi ve aynı ciddiyeti bulmak mümkündür.

Dubai
BAE’yi yöneten Emirler, özellikle Dubai Emirliği, yapılan her aktiviteyi neredeyse para harcamadan gerçekleştirmektedir. Yapılan bir fuarın giderleri fuar’a giriş ücreti ve fuar’a katılım ücreti olarak yeteri miktarda tahsil edilebilmekte, çok kaliteli hizmet verilen bu  fuarlar için Emirlik Bütçesinden bir para çıkmamaktadır. Bunun dışında mesela Pavarotti konser için geldiğinde tüm masrafların bilet fiyatlarından çıkartıldığını düşünmek ve kabul etmek mümkündür. Mesela dünyaca meşhur tenisçi Agassi davet edildiğinde Agassi’ye ödenen miktar mutlaka izleyenlerden çıkartılmaktadır.

Dubai’de yapılan gerek yüksek binalar gerekse deniz üstü inşaatlar daha proje safhasından itibaren satılmakta, bu bedeller ile bu yapılar inşa edilmektedir. Yazın çok sıcak olan ve bir çöl ikliminin hüküm sürdüğü Dubai’de, klimalı ortamlarda yaşamayı kabul ederek, sadece ticaret yapmak üzere daire satın alanların ne gibi bir düşünce yapısı içinde olduklarını anlamak zordur. Daire alanlara ikamet izni verilmesi bir teşvik unsuru olarak değerlendirilmektedir. Yapılan bir proje, maketi ile alışveriş merkezlerinde derhal halkın beğenisine sunulmakta ve satış için her türlü imkan kullanılmaktadır.

BAE, havaalanlarını dünyadaki en büyük havaalanları olarak dizayn ve inşa etmektedir. Emirates Havayolları sahip olduğu uçak sayısı ile dünyanın önemli bir kaç şirketinden birisi haline gelmiştir. BAE’de havayolu sistemine çok yatırım yapılmaktadır.

Dubai’deki 7 yıldızlı Burj-Arab Otel’i gece ve gündüz çok güzel bir mimari görünüşe sahiptir, baktığınız yöne göre değişen bir mimari yapı göz zevkini okşamaktadır. Özellikle Dubai’deki yapıların bir mimari yarışma içinde gerçekleştirildiği anlaşılmakta, hiçbir binanın birbirine benzememesi ve her birinin mimarisinin göz zevkini olabildiğince okşayıcı etkisi dikkat çekmektedir. Camiler için de aynı görüşü öne sürmek mümkündür.

Yapıların ışıklandırması teknolojinin en son noktasına kadar uygulanması şeklinde ortaya çıkmakta, geceleri şehir temaşa açısından bakılmaya doyulmaz bir görüntü vermektedir.

Dubai limanı bölgenin en önemli limanlarından bir tanesi olduğu gibi, hava taşımacılığı da Dubai aktarmalı olarak gerek Asya, gerekse Afrika’ya bağlantılı seferlerle  yapılmaktadır. Dubai hem deniz hem de hava limanı olarak tüm bölgeye hizmet vermektedir.

BAE yöneticileri halkla ilişkilerde çok başarılılardır. Yapılan bir şikayet ciddiyetle takip edilmektedir. BAE halkına da değer vermektedir. Yollarda bir tamirat olsa hemen gazetelerde bir kroki ile hangi yolun hangi sürelerde kullanılabileceği belirtilmektedir.

İş Yapma Sanatı – Karlılık
Arapların dünyanın en eski tüccarları olduğunu ve ticareti çok iyi bildiklerini kabul ederek, bu bölgede iş yapmanın zorluğunu dikkate almak önem arz etmektedir.

Özellikle Dubai’de çok fazla yatırım yapıldığından çok fazla ihale yapılmakta, ancak karlılık çok düşük olduğu için ihaleye giren sayısında devamlı olarak bir azalma gözlemlenmektedir. Bu bakımdan bu bölgede iş almak zor değildir. Ancak karlı iş almak çok zordur. Abu-Dhabi, Dubai’ye nazaran karlılığı olabilen iş imkanları sunabilmektedir.

BAE’de iş almak için çalışmalar yapılırken, maliyet kavramları dışında bir de BAE faktörünü dikkate almak gerekmektedir. Aşırı sıcakların ve bazı kısıtlamaların getirdiği randımansız çalışma, altyapıya verilen zararların cezası, şehirdeki kirlilik konusundaki cezalar, işin süresinin uzaması dolayısı ile teminat mektupları komisyonları, all-risk sigorta süresinin uzaması, Kesin Kabul için uzun bir prosedürün yerine getirilmesi, vizelerin yenilenmesi, yaz ve Ramazan aylarındaki çalışma süreleri kısıtlılığı gibi faktörler dikkate alınarak bir proje için teklif fiyatı verildiğinde, fiyat yüksek olacaktır, ancak işi almak mümkün olamayabilir. İş alabilmek için mecburen düşük fiyat verildiğinde ise, işin şartnameden hiçbir ödün verilmeden yaptırılacağı kabul edilerek, işten kar edilmesinin çok güç olacağı dikkate alınmalıdır.