Beton Yol (Alın) Kalıbı
Cihat UYSAL, Mimar Y. Mühendis
Beton yol konusunda yapı sektörü dergilerinde yayımlanan yazıların sayısı giderek artıyor. O nedenle, beton yol yapımı ile ilgili sorunları içine alan uygulama seçeneklerini ve önemli bir ayrıntıyı (detay) bu yazıda ele almak istiyorum. Dergilerde yayımlanan beton yol uygulaması fotoğraflarında geleneksel usul ile yapılmış alın kalıplarını görünce, alın kalıbı konusunda bildiğimi paylaşmak istedim. Beton yollar gündeme gelirken, sistemi tamamlayan öğeleri de tartışmaya açmak, yapılanları paylaşmak gerekiyor. Çünkü beton yolların belirli boyutlarda (ano) yapılması gereği, ortaya çıkan birleşim yerlerinde, (derz) kesme donatısı ve betonda kesme profili gibi konuların da yol alın kalıbı kapsamında çözümlenmesi gerekiyor. Yolların boyutları dikkate alınırsa beton yolların saha betonlanması gibi kısa süreli olmadığı apaçık bellidir. Uzunca bir mesafede yapılacak işlerde çok sayıda tekrarlanan işlerin sadeleştirilmesi, uygulanabilirliğinin arttırılması, kolaylaştırılması, işin süresi ve maliyetin düşürülmesi gibi birçok kazanım sağlamak önemlidir.
Alın kalıbı montajının uygulamada karşılaşılan en önemli sorunu kalıbın tasarıma uygun kot ve eğimde ve de düşey konumlandırılmasıdır. Bu sorunun geleneksel çözümü dikkatli bir işçilikle beraber çok zaman harcamayı gerektirir. Kalıbı tasarımda öngörülen konumda tutmak için kullanılan altı takviye kamalaması, arkasına payanda yapılması, deliklere kesme donatısının bağlanması… gibi işlerin yapılması özel işçilik ve özen gerektirir. O nedenle, bu yazıda kalıbı istenen kot ve konumda tutmayı kolaylaştıran bir çözümü anlatacağım. Fotoğraf ve çizimde de görüleceği gibi beton yüksekliğinde imal edilecek kalıbın arkasına yere çakılacak metal çubuklara kama ile kolayca bağlama ve sökme olanağı veren kama yataklı parçalar eklenir. Ağırlığına göre 3 m ~4 m gibi kaldırılabilecek uzunlukta ve istenen doğrultuda konumlandırılır ve önce iki uçta istenen yükseltiye (kot) getirilerek kama ile sabitleştirilir. Daha sonra aradaki kazık yerlerindeki kazıklar çakılır ve kalıp kama ile kazığa bağlanır. Sökme işlemi betonun yeterli dayanıma erişmesinde sonra kamalar çözülerek gerçekleştirilir. Dünyadaki uygulamalarda çelik kalıp panosu yerine ahşap kalas kullanımına da rastlanmaktadır.
Kesme çubuğunun deliğe sıkı geçmesi için kullanılan kauçuk sızdırmazlık tapası ve montajlı görüntüsü
Yol alın kalıbının bir sorunu da kesme (donatı) çubuklarının beton kalıba yerleştirdikten sonra sökülmesinde karşılaşılan zorluktur. Çünkü, kesme donatısı için kalıpta hazırlanan delikten beton ve şerbet sızması kalıbın hasar görmeden sökülmesine olanak vermez. Donatı sıyrılması, beton kırılması gibi sorunlara neden olabilir. O nedenle, kesme donatısına sıkı geçen ve kalıptaki delikten esneyerek kalıbın kolay sökülmesine olanak veren bir boyutlandırma ile imal edilecek kauçuk sızdırmazlık tapaları imal ettirilerek kullanılır. Kauçuk tapalar çok sayıda kullanıma elverişli olduğu için her kullanımda temizlenerek yeniden kullanıma hazırlanır. Kesme donatısının açıkta kalan kısmına beton yerleştirilirken ucu tıpa ile kapatılmış plastik boru kullanılır.
©Yapı Dünyası Dergisi 2007
