Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Yasanın Mali Alanda Geçerliliği
Atilla İNAN
GİRİŞ
2 Ekim 1981 tarih ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun, sadece kamu ihalelerine katılma yasağı getirmemiş, bunun yanında ayrıldığı kuruma karşı çeşitli biçimlerde iş alma, çalışma yasağı da getirmiştir. Nedense söz konusu yasa teknik elemanlara uygulanmış, onların sonradan kamu ihalelerine belirli bir süre engel hüküm olarak değerlendirilmiştir. Oysa yasa sadece teknik elemanları değil çalışma statüsü ve görev unvanı ne olursa olsun bütün kamu görevlilerini kapsamaktadır.
Yeminli Mali Müşavirlerin en büyük çoğunluğu daha önce kamu görevinde çalışmış kimselerdir. 2531 sayılı Yasanın getiriliş amacı onlar için de geçerlidir. Hem yapılan işlerde topluma güven verilmesi hem de nüfuz ticareti olasılığını en aza indirmesi amaçları mühendislik alanı kadar vergi hukuku alanında da söz konusudur.
Bu yazımızda 2531 sayılı Yasayı inceleyip vergi hukuku alanında geçerliliğini tartışacağız.
I- Görevden Ayrılılan Kurum
2 Ekim 1981 tarih ve 2531 sayılı Kamu Görevlerinden Ayrılanların Yapamayacakları İşler Hakkında Kanun, görevden ayrılındığı zaman çalışma özgürlüğünü kısıtlayan hükümler getirmiştir. Söz konusu Kanunun 1 inci maddesi yasaklama alanına giren kamu kurumlarını saymıştır. Değinilen yasa maddesinde;
“Madde 1- Bu Kanun, genel bütçeye dahil daire, kurum ve kuruluşlar ile katma bütçeli idarelerde, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan fonlarda, belediyelerde, özel idarelerde, 12.03.1964 gün ve 440 sayılı ve 12.05.1964 gün ve 468 sayılı Kanunlar kapsamına giren kuruluşlarda, sermayesinin yarısından fazlası ayrı ayrı veya birlikte Hazinece veya yukarıdaki daire, idare, kurum ve kuruluşlarca karşılanan yerlerde aylık, ücret veya ödenek almak suretiyle görev yapmış olanlar hakkında uygulanır.” denilmektedir.
Görüldüğü gibi eksiksiz bütün kamu kuruluşları yasanın kapsamına girmiş bulunmaktadır. Yasayla sınava girmeksizin Serbest Mali Müşavirlik veya Yeminli Mali Müşavirlik kazanılan bütün kamu kuruluşları da yasa kapsamına girmektedir. Maliye Bakanlığı çalışanlarının yasa kapsamına girdiği konusunda ise kuşku duymamalıdır.
Yasaklamanın sınırı çalışılan birimin etki alanına bağlıdır. Yurt çapında etki alanı olan birimlerde kısıtlama alanı bütün ülkeyi kapsamakta, etki alanı belirli bir ille sınırlı olduğunda o sınırlar içinde kalmaktadır.
II- Yasaklamanın Alanı ve Zaman Açısından Sınırı
Yasaklamanın alanı ve süresi söz konusu Yasanın 2. maddesinde düzenlenmiştir. Bu madde hükmüne göre; “Madde 2- Birinci madde kapsamına giren yerlerdeki görevlerinden hangi sebeple olursa olsun ayrılanlar, ayrıldıktan tarihten önceki iki yıl içinde hizmetinde bulundukları daire, idare, kurum ve kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak üç yıl süreyle, o daire, idare, kurum ve kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolayı olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar.” Yasa hükmünü süre ve yasaklamanın kapsamı yönünden incelemek gerekir.
a) Yasaklamanın Çalışma Alanı Yönünden Boyutu
Kamu kurumlarında çalışanlar yasanın ifadesiyle eski “görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili” olarak çalıştıkları idareye karşı is yapamazlar. Daha önceki görev ve faaliyet alanı dışındaki bir iş için sorun yoktur. Ayrıca yukarda değinildiği gibi görev ve faaliyet alanının boyutu da önem kazanmaktadır. Görev ve faaliyet alanı yurt çapında ise sınırlama yurt çapında olacak, belirli bir bölge çapında ise o bölgeyle sınırlı kalacaktır.
b) Yasaklamanın Süre Yönünden Boyutu
Yasada sayılan kurumlardaki görevlerden ayrılanlar, ayrıldıkları tarihten önceki iki yıl içinde hizmetinde bulundukları kuruluşlara karşı ayrıldıkları tarihten başlayarak üç yıl süreyle iş alamazlar. Bir kamu görevlisi çalıştığı son iki yıl içinde birden fazla kamu kuruluşunda çalışmışsa, yasaklama sadece son çalıştığı kamu kuruluşu ile sınırlı kalmayıp son iki yıl içindeki bütün kamu kuruluşlannı içine alacaktır. Üç yıllık yasaklama süresi önce değiştirilen görevler için dahi son göreve ayrılış tarihinden başlayarak üç yıl devam edecektir.
Örneğin 1998 Haziran ayında Van T.C. Karayollarında çalışan bir kimse 1999 Mayıs ayında Antalya DSİ Bölge Müdürlüğünde görevden ayrılırsa Mayıs 1999 tarihinden başlayarak Mayıs 2002 tarihine kadar sadece DSİ Bölge Müdürlüğü çalışma alanında değil Van T.C. Karayolları Bölge Müdürlüğü alanında da iş alamayacaktır.
c) Yasaklamanın Çalışma Biçimi Yönünden Boyutu
Yasada sayılan kurum ve kuruluşlarda çalışanlar görevlerinden ayrıldıklarında bu kuruluşlara karşı o kuruluştaki görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili konularda doğrudan doğruya veya dolaylı olarak görev ve iş alamazlar, taahhüde giremezler, komisyonculuk ve temsilcilik yapamazlar.
Yasada ayrılınılan kuruma karşı ifadesi olduğundan söz konusu kişinin aynı kuruluştaki görevine geri dönmesi yasaklama kapsamına girmez. Bu Yasada “hizmetinde bulundukları kuruluşlara karşı” ifadesiyle anlatılmıştır. Bir başka deyişle hizmetinde bulunduktan kuruluşun yanında çalışabilirler ancak karşısında iş alamazlar. “karşısında” veya “yanında” olmak çok tartışma götüren konulardır. Bütün görevler hukuk düzeni içerisinde gerçekleştirilmek gerektiğinden “karşısında olmak” veya “yanında olmak” kavramları anlamsız kalır diye düşünülebilir.
Ancak kanımızca kamu ile bir çıkar çekişmesinde olup olmamak sorunun çözümüne yardımcı olacaktır.
Mali Müşavirlik veya Yeminli Mali Müşavirlik görevlerinin Maliye Bakanlığına çalışmalarında yardımcı kuruluşlar olduğu idealinden hareket edilirse sorun olmayabilir. Ancak söz konusu görev yapanların işini takip ettikleri kimse ve kuruluşlar ile Maliye Bakanlığı arasında bir çıkar çatışmasına katıldıkları gerçektir.
Yasada yasaklama süresince yapılamayacak işler;
a) Görev ve iş alamazlar,
b) Taahhüde giremezler,
c) Komisyonculuk yapamazlar,
d) Temsilcilik yapamazlar diye sayılmıştır. Bu nedenle daha önce çalışılan kuruma karşı yapılabilecek her türlü görev ve iş yasaklamanın kapsamına girmektedir. Bu nedenle daha önce çalıştığı kuruma karşı avukatlık, danışmanlık ve her türlü müşavirlik hizmetleri yasaklama alanına girer. Örneğin kanımızca bir Maliye Müfettişi veya hesap uzmanının Maliye Bakanlığına karşı Yeminli Mali Müşavirlik yapması belirli bir süre yasaklama kapsamındadır.
Yasa, yasağın kapsamını daha da genişleterek yasaklama kapsamına giren işleri doğrudan yapmak yanında dolaylı olarak yapmayı da yasaklama kapsamına almıştır. Dolaylı yapmak vekil sıfatıyla yapmayı, gizli veya açık ortaklık şeklinde yapmayı ifade eder.
SONUÇ
Görüldüğü gibi sanıldığının aksine sınırlama sadece taahhüt işleriyle sınırlı değildir. Her türlü görev, iş ve taahhüt işleri yanında komisyonculuk ve temsilcilik hizmetleri yasak kapsamındadır. Yukarıda değinildiği gibi yasanın amacı kamu kurumlarında hukukun üstünlüğüne, güvenin sarsılmaması, nüfuz ticaretine olanak verilmemesidir. Bu bağlamda Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik hizmetleri yapmak isteyip de daha önce kamu hizmetinde bulunanlar da sınırlamaya tabidir. Kanımızca söz konusu müşavirlik hizmetlerinin tümü önceden faaliyette bulunan kuruluşa karşı iş olarak düşünülemez. Ancak böylesi işler olduğu da yadsınamaz. Meslek eriğinin çok önemli olduğu Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik konularında bu sorunun tartışılması ve yasaklama sınırına giren işlerin belirlenmesi gerekir.
Doğal olarak demokratik hukuk ilkeleri içerisinde çalışma özgürlüğü ve akit serbestisinin başta Anayasamız olmak üzere hukukumuzun yerleşmiş kurumlan olduğu gözönünde tutulursa yasaklama hükümlerini genişleterek yorumlamamak yasanın sözü ve amacı ile sınırlı tutmak gerekir.
